Σωσμένα από τη μανία των χριστιανών

Σπουδαία εκθέματα του πλήρους και ολοκαίνουργιου Αρχαιολογικού Μουσείου Καλύμνου, που εγκαινιάζεται σήμερα, ή ανασύρθηκαν από τον βυθό ή βρέθηκαν κομματιασμένα από τους Βυζαντινούς

Ν. ΚΟΝΤΡΑΡΟΥ-ΡΑΣΣΙΑ

Η Κάλυμνος γιορτάζει. Ύστερα από πολύχρονες προσπάθειες, που άρχισαν το 2000, εγκαινιάζεται σήμερα, παρουσία του γενικού γραμματέα του ΥΠΠΟ Θ. Δραβίλλα, το νέο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού, στο καινούργιο κτίριό του, στην Πόθια της Αγίας Τριάδας, δίπλα στο Αρχοντικό Βουβάλη.

Η «Κυρά της Καλύμνου», τυλιγμένη στο κροσωτό σάλι της, μέσα στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο του νησιού

 - Θεός τρίμετρος, υπερμεγέθης, ο Καλύμνιος Ασκληπιός (2ου αι. π.Χ.)

 

- Τα μαρμάρινα γλυπτά, πολλά από το ιερό του Δαλίου Απόλλωνα, περισσεύουν στο νέο Αρχαιολογικό Μουσείο Καλύμνου

Θα παρουσιαστούν για πρώτη φορά μερικά λαμπρά ευρήματα, που βγήκαν από τα σπλάχνα της καλυμνιακής γης, όπως είναι ο ντυμένος Κούρος του 530 π.Χ., που είναι ενεπίγραφος (πρόκειται για ανάθημα προς τον Απόλλωνα) και ένας κολοσσικός Ασκληπιός του 2ου αι. π.Χ.

Την έκθεση επιμελήθηκαν οι αρχαιολόγοι της ΚΒ' ΕΠΚΑ Αναστασία Δρελιώση-Ηρακλείδου και Δημήτρης Μποσνάκη, υπό την εποπτεία της εφόρου Αρχαιοτήτων της περιοχής, Μελίνας Φιλήμονος-Τσοποτού. Σύμφωνα με αυτούς, ο Κούρος, έτσι όπως είναι ντυμένος, δείχνει τις στενές σχέσεις που είχε το νησί με τις απέναντι ακτές της Ιωνίας, όπου απαντώνται ανάλογης μορφής έργα, που σπανίζουν εκείνη την εποχή στην υπόλοιπη Ελλάδα. Το ενδιαφέρον είναι ότι σώζει και τα χρώματά του, ένα γλυκό κρεμεζί (κόκκινο), με το οποίο ήταν επιζωγραφισμένος.

Όσο για τον γιγάντιο Ασκληπιό (ύψους 3 μ.) που σώζεται ώς τη μέση και από το υπόλοιπο μισό μόνο τα κάτω άκρα του, έγινε ειδική μελέτη από το Πολυτεχνείο προκειμένου να στηθεί στις αρχικές του διαστάσεις. Μια μεταλλική κατασκευή σηκώνει το τεράστιο βάρος του μαρμάρινου κορμού του και υποστηρίζει την ενσωμάτωση των κάτω άκρων του.

Τα δύο αυτά σπουδαία έργα βρέθηκαν τυχαία, όταν αγρότες σκάβοντας ένα αυλάκι για να ποτίζουν τα ζώα τους ανακάλυψαν έναν αποθέτη γεμάτο σπασμένα αρχαία αγάλματα. 

Στον βυζαντινό αυτόν αποθέτη έριχναν οι χριστιανοί τα ειδωλολατρικά σύμβολα, αφού πρώτα τα έσπαγαν. 

Η περιοχή ήταν πλούσια από αυτά, γιατί εκεί υπήρχε το φημισμένο ιερό του Δαλίου Απόλλωνος. Είχαν τότε βρεθεί κομματιασμένα άκρα ανδρικών μορφών, λαιμοί, πτυχώσεις, βάσεις, τα οποία επανασυγκολλήθηκαν, συντηρήθηκαν και εκτίθενται τώρα για πρώτη φορά μαζί με τα περίφημα χάλκινα. 

Αναμεσά τους εξέχουσα θέση κατέχει η όμορφη «Κυρά της Καλύμνου», που ανασύρθηκε από τη θαλάσσια περιοχή του νησιού, συντηρήθηκε, εκτέθηκε επί χρόνια στην Αθήνα και επέστρεψε προ μηνών στην Κάλυμνο.

Στα 386 τ.μ. της έκθεσης παρουσιάζονται κοσμήματα (χρυσά διαδήματα, στεφάνια, εντυπωσιακά σκουλαρίκια), πήλινα αγγεία, γυάλινα και νομίσματα. Ξεχωρίζει μια κεφαλή ηγεμόνα, που σώζει τα ένθετα μάτια του και το άγρυπνο εκφραστικό βλέμμα του από την αρχαιότητα. Εκτίθενται και επιγραφές, που προσφέρουν πολύτιμες πληροφορίες για τον δημόσιο βίο της Καλύμνου, όπως για την απονομή προνομίων σε ξένους που ευεργέτησαν το νησί, μαρτυρίες για τη θέση της γυναίκας και για απελευθερώσεις δούλων.

Στον προθάλαμο ο επισκέπτης μαθαίνει από το εποπτικό υλικό τη διαχρονική ιστορία της Καλύμνου. Εκεί εκτίθενται και κάποια μεμονωμένα αντικείμενα, που δεν έχουν στοιχεία προέλευσης (λαθρανασκαφές ή παραδόσεις). Ξεχωρίζουν ένα χάλκινο, πιθανόν τελετουργικό, αντικείμενο με κιονίσκο, επάνω στον οποίο βρίσκονται πέντε αιγυπτιακές θεότητες. Επίσης, μια υδρία από αλάβαστρο και ένας ερυθρόμορφος κρατήρας με διονυσιακή παράσταση.

Αμέσως μετά αρχίζει η αφήγηση της προϊστορικής Καλύμνου, με δύο ακέραιους πίθους από το σπήλαιο Δασκαλειό, στο Βαθύ, κι άλλα ευρήματα που δείχνουν την προϊστορική ζωή στο νησί από τη Νεότερη-Τελική Νεολιθική έως και τη Μυκηναϊκή περίοδο (5300-1065 π.Χ.), με σημαντικότερο έκθεμα χάλκινο μινωικό λατρευτή. Σε ξεχωριστή προθήκη προβάλλεται το μεγάλο μαρμάρινο κυκλαδικό ειδώλιο, προϊόν κατάσχεσης (πιθανόν από την Αμοργό).

Στους πρώιμους ιστορικούς χρόνους χρονολογούνται μεγάλοι γραπτοί κρατήρες, ένας χάλκινος γρύπας, πήλινα αφιερώματα με τη μορφή βοοειδών και ο σπάνιος ντυμένος Κούρος. Στους κλασικούς και ελληνιστικούς χρόνους (4ος-2ος αι. π.Χ.) ανήκουν πολλά μαρμάρινα γλυπτά: Απόλλωνες, νέοι γυμνοί άνδρες, η Υγιεία, η Αθηνά, παιδάκια και η κολοσσική μορφή του Ασκληπιού.

Ο όροφος του κτιρίου αφιερώνεται στην παλαιοχριστιανική, βυζαντινή και μεταβυζαντινή Κάλυμνο. Αρχιτεκτονικά μέλη από διάφορα μνημεία του νησιού αναπαριστούν μια παλαιοχριστιανική βασιλική. Την εικόνα συμπληρώνει χρηστική κεραμική, ταφικά κτερίσματα, εικόνες και χειρόγραφα.

Η μουσειογραφική μελέτη είναι του αρχιτέκτονα Δημήτρη Κουτσογιάννη. Στην προετοιμασία της έκθεσης συνέβαλαν οι αρχαιολόγοι: Ελπίδα Σκέρλου, Σταματία Μαρκέτου και Νομική Γάργαλη. *