Το Πολεμικό Ναυτικό της Κίνας

Γράφει ο Θεμιστοκλής Ζανίδης, Αναλυτής ΚΕΔΙΣΑ

Είναι γεγονός πως τις τελευταίες δεκαετίες συντελείται μια πραγματική αναγέννηση αναφορικά με το Κινεζικό Πολεμικό Ναυτικό (People’s Liberation Army Navy – PLAN) καθώς το Όπλο βρίσκεται σε στάδιο εξέλιξης με σύγχρονες μονάδες επιφανείας και υποβρύχια να εντάσσονται στη δύναμή του με εντυπωσιακούς ρυθμούς. 

Το κινεζικό ναυτικό παρατάσσει ήδη αεροπλανοφόρα, καταδρομικά, αντιτορπιλικά, πλοία αμφίβιων αποστολών και υποβρύχια, ενώ υφίσταται και ναυτική αεροπορία. Σε γενικές γραμμές η Κίνα εξοπλίζεται με σύγχρονα πλοία με σκοπό την κυριαρχία στο σύνολο της Σινικής Θάλασσας. 

Η επιθυμία αυτή αποτελεί τμήμα της υψηλής στρατηγικής του Πεκίνου το οποίο επιδιώκει διακαώς την επιστροφή του στην κορυφή του Διεθνούς Συστήματος, θέση που βρισκόταν μέχρι την εισβολή των δυτικών δυνάμεων τον 18ο αιώνα και τον μετέπειτα οδυνηρό Αιώνα της Ταπείνωσης. 

Πιο συγκεκριμένα, στο China“s National Defense in the New Era που δημοσιεύθηκε το 2019 αποτυπώνεται η κινεζική εθνική στρατηγική, σύμφωνα με την οποία, οι ΗΠΑ θεωρούνται ρητά ως υπεύθυνες για την έξαρση του διεθνούς στρατηγικού ανταγωνισμού, ενώ η πολιτική της Ουάσινγκτον υπονομεύει στην πράξη τη διεθνή θέση της Κίνας. Πράγματι, οι Ηνωμένες Πολιτείες είναι ο ισχυρότερος δρών στην περιφέρεια της Ανατολικής Ασίας, αφού διαθέτουν το ισχυρότερο Πολεμικό Ναυτικό παγκοσμίως κι ένα πλέγμα συμμαχιών/συμφωνιών που διατηρούν με κράτη-ανταγωνιστές του Πεκίνου στην περιοχή.

Η προαναφερθείσα αμερικανική παρουσία αποτελεί ανάχωμα για τις κινεζικές φιλοδοξίες. Για τον λόγο αυτόν, η Κίνα αναπτύσσει το πολεμικό της ναυτικό, το «εργαλείο» μέσω του οποίου θα επιδιώξει να κυριαρχήσει στη Σινική θάλασσα εκδιώκοντας τους Αμερικανούς από την περιοχή [1]. Η ανάπτυξή του μάλιστα είναι τόσο εντυπωσιακή καθώς θεωρείται ήδη το 2ο ισχυρότερο στον κόσμο ξεπερνώντας παραδοσιακές ναυτικές δυνάμεις όπως το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ιαπωνία. 

Ενδεικτικά αναφέρουμε πως το πάλαι ποτέ πανίσχυρο Βρετανικό Βασιλικό Ναυτικό διαθέτει σήμερα μόλις 9 αντιτορπιλικά και 2 αεροπλανοφόρα, ενώ το Κινεζικό, που είναι ταχύτερα αναπτυσσόμενο Πολεμικό Ναυτικό παγκοσμίως, από το 2014 έως σήμερα έχει εντάξει στους κόλπους του περισσότερα πλοία [2].

[Ο κινεζικός στόλος είναι οργανωμένος σε 3 μεγάλες γεωγραφικές περιοχές. Ο Στόλος της Βόρειας Θάλασσας με τομέα ευθύνης την Κίτρινη Θάλασσα, ο Στόλος της Ανατολικής Θάλασσας, με τομέα ευθύνης την περιοχή της Ταϊβάν και ο Στόλος της Νότιας Θάλασσας, με τομέα ευθύνης τη Νότια Σινική Θάλασσα].

Η παρούσα ανάλυση θα επικεντρωθεί στην εντυπωσιακή ανάπτυξη του κινεζικού στόλου, η οποία συνιστά τη μια παράμετρο της συνολικής θαλάσσιας στρατηγικής του Πεκίνου (η άλλη παράμετρος αφορά την κατασκευή στρατιωτικών βάσεων στην περιφέρεια της Κινεζικής θάλασσας άλλα και στο εξωτερικό όπως στο Τζιμπουτί [3]), που αποσκοπεί στην θαλάσσια προστασία της χώρας από επεμβάσεις τρίτων δυνάμεων και στην προστασία των ευάλωτων θαλάσσιων γραμμών ανεφοδιασμού. 

Μόλις στη δεκαετία του 1990 οι κινεζικές ναυτικές δυνάμεις αποτελούνταν από πλοία παρωχημένης τεχνολογίας, κυρίως ξεπερασμένα σοβιετικά μοντέλα, με εξαιρετικά περιορισμένες δυνατότητες τόσο αμυντικές όσο κι επιθετικές. Αριθμητικά επίσης ο κινεζικός στόλος ήταν περιορισμένος αφού αριθμούσε περί τις 150 κύριες μονάδες χωρίς να διαθέτει κανένα αεροπλανοφόρο, συμβατικής ή πυρηνικής πρόωσης. 

Μέσα σε διάστημα 30 χρόνων η Κίνα διαθέτει την οικονομική και τεχνολογική επάρκεια να ναυπηγεί εγχώρια σχέδια με καταιγιστικούς ρυθμούς αποκτώντας Blue Water Navy [4]. Για να γίνει κατανοητή μια τάξη μεγέθους του κινεζικού ναυτικού εξοπλιστικού προγράμματος θα αναφέρουμε πως το 2016 και 2017 το ναυτικό της χώρας παρέλαβε 18 και 14 μονάδες, ενώ αντίστοιχα το αμερικανικό παρέλαβε μόλις 5 και 8. 

Το Κέντρο Στρατηγικών και Διεθνών Μελετών (Center for Strategic and International Studies) εκτιμά πως τα επόμενα 15 χρόνια ο κινεζικός στόλος θα παρατάσσει 430 μονάδες επιφανείας κι 100 υποβρύχια, ενώ άλλες έγκυρες αμερικανικές αναλύσεις ανεβάζουν τον αριθμό στα 530 [5]. 

Το αμερικανικό Πεντάγωνο σε εκτιμήσεις του αναφέρει πως φέτος (2020) το κινεζικό ναυτικό θα αριθμεί 78 υποβρύχια, 60 πλοία κατευθυνόμενων βλημάτων με δυνατότητες απόκρυψης (stealth), 40 κορβέτες κατάλληλες για το περιβάλλον της Σινικής θάλασσας (ενώ 60 ακόμη περιμένουν να παραδοθούν), 24 σύγχρονες φρεγάτες, 20 σύγχρονα αντιτορπιλικά, 12 καταδρομικά με ορίζοντα παράδοσης την τρέχουσα δεκαετία, 4 πλοία υποστήριξης του στόλου, 3 ελικοπτεροφόρα πλοία ή μικρά αεροπλανοφόρα όπως θεωρούνται, 5 σκάφη αμφιβίων αποστολών και 2 αεροπλανοφόρα με το τρίτο να βρίσκεται ήδη σε στάδιο κατασκευής.

Εντούτοις, η εκτεταμένη ναυπήγηση πολεμικών πλοίων έρχεται σε αναντιστοιχία με το δόγμα της σιωπηλής ανόδου που είχε η κινεζική ηγεσία μέχρι πρόσφατα που σύμφωνα με το οποίο η χώρα έπρεπε να συνεχίσει απρόσκοπτα την οικονομική της μεγέθυνση εκμεταλλευόμενη το παγκοσμιοποιημένο διεθνές σύστημα το οποίο όμως είναι αμερικανικής εμπνεύσεως και προστασίας. Το παραπάνω θα ήταν εφικτό μόνο στη περίπτωση που δεν προκαλούσε τις Ηνωμένες Πολιτείες αλλά και τις γειτονικές χώρες πολλές από τις οποίες είναι στενοί σύμμαχοι της Ουάσινγκτον. Παρ” όλα αυτά, φαίνεται πως η κινεζική ελίτ εγκαταλείπει ολοένα και περισσότερο το συγκεκριμένο δόγμα και υιοθετεί προκλητικότερη/επιθετικότερη στάση μέσω ενός ιδιότυπου κινεζικού εθνικισμού, ειδικά όσο η οικονομική ανάπτυξη επιβραδύνεται[6]. 

Στο πλαίσιο αυτό, η εκτεταμένη ενίσχυση του κινεζικού ναυτικού μόνο τυχαία δεν θεωρείται, ενώ εντείνει το δίλημμα ασφαλείας των γειτονικών κρατών, αλλά και των ΗΠΑ οι οποίες διαπιστώνουν το ισοζύγιο ναυτικής ισχύος να βαίνει σταδιακά εις βάρος τους. Πλέον, η παρουσία ενός σύγχρονου και ισχυρού Κινεζικού ναυτικού ανοικτής θάλασσας (blue-water navy)[7] σε συνδυασμό με ένα ευρύ πλέγμα στρατιωτικών βάσεων τις οποίες το Πεκίνο χτίζει με γοργά βήματα πάνω σε μικροσκοπικές, ενίοτε διαφιλονικούμενες, νήσους σε όλη την έκταση της Σινικής θάλασσας[8] ανατρέπει το ισοζύγιο ισχύος υπέρ της Κίνας. Με τα δεδομένα αυτά και τις κινεζικές απαιτήσεις κανένα κράτος εκ των Φιλιππίνων, Μαλαισίας, Μπρούνεϊ, Ταϊβάν, Βιετνάμ και Ιαπωνίας δεν νιώθει ασφαλής παρ' όλο που το δημοσιοποιημένο κινεζικό στρατιωτικό δόγμα παραμένει κατά βάση αμυντικό.

Επιστρέφοντας στη μελέτη του καθ' εαυτού κινεζικού πολεμικού ναυτικού[9] θα σημειώσουμε πως οι απαρχές του εκσυγχρονισμού του ανάγονται στο 2012. Ο τότε ηγέτης της χώρας, Hu Jintao, απεύθυνε κάλεσμα με σκοπό τη μετατροπή της χώρας σε ναυτική δύναμη. Ο σημερινός Πρόεδρος Xi Jinping δήλωσε πως η τρέχουσα συγκυρία καθιστά επιτακτικότερη την ανάγκη η χώρα να αναπτύξει τις ναυτικές της δυνάμεις τάχιστα[10]. Η δήλωση αυτή ακολουθήθηκε από αύξηση των αμυντικών δαπανών κατά 55% (τη περίοδο 2015-2020) καθιστώντας την Κίνα 2η δύναμη παγκοσμίως στις εν λόγω δαπάνες πίσω μόνον από τις ΗΠΑ (οι κινεζικές αμυντικές δαπάνες εκτιμώνται σε 261 δισ. $ το 2019)[11]. 

Τα ενδιαφέροντα χαρακτηριστικά στην περίπτωση της Κίνας είναι το γεγονός πως κατέχει ήδη το 14% του παγκόσμιου μεριδίου, παρουσιάζοντας αύξηση από το 2018 της τάξης του 5,1%[12] καθώς και 85% από το 2010! Επιπροσθέτως, οι κινεζικές αμυντικές δαπάνες βρίσκονται σε συνεχή αυξητική πορεία από το 1994.

Η σημασία που δίνει η ηγεσία της χώρας στο Πολεμικό Ναυτικό αποτυπώνεται και στον προϋπολογισμό του Όπλου ο οποίος αυξήθηκε κατά 82%, πάντα για την ίδια χρονική περίοδο, αγγίζοντας τα 57 δισ. $. Κατά συνέπεια, 6 ναυπηγεία σε όλη την επικράτεια έχουν αναλάβει να σηκώσουν το βάρος της ναυπήγησης ενός προηγμένου πολεμικού στόλου ικανού να αντιμετωπίσει το πανίσχυρο αμερικανικό[13]. 

Η ναυπήγηση προηγμένων πολεμικών σκαφών αποτελεί την υλοποίηση του Κινεζικού Ονείρου, του οράματος του νυν Προέδρου για μια ισχυρή Κίνα που προκαλεί δέος και σεβασμό τόσο στο εσωτερικό όσο και στο εξωτερικό[14]. Το αποτέλεσμα είναι εντυπωσιακό αφού το 2018 η χώρα ήταν πρώτη όσον αφορά παραγγελίες πλοίων κατέχοντας μερίδιο 43,9% παγκόσμια. Τον Φεβρουάριο του 2020, στην κορύφωση δηλαδή της πανδημίας εξαιτίας του Covid-19, η Κίνα βρέθηκε στην 4η θέση κατέχοντας μερίδιο 35% στις παγκόσμιες παραγγελίες δείγμα της δυναμικής που έχει αποκτήσει ο κλάδος στη χώρα.

Παρ' όλο το εντυπωσιακό εξοπλιστικό πρόγραμμα θα πρέπει να σημειωθεί πως μια ικανή θαλάσσια δύναμη δεν αποτελείται μόνον από σύγχρονα πολεμικά πλοία αλλά βασική συνιστώσα αποτελούν τα άρτια εκπαιδευμένα πληρώματα τα οποία έχουν βαθιά γνώση του θαλάσσιου περιβάλλοντος. Η γνώση αυτή, σε μεγάλο μέρος τεχνική, δύναται να διδαχθεί σε ναυτικές σχολές όμως απαιτείται και η τριβή με το θαλάσσιο στοιχείο. Η ναυτοσύνη συνιστά ακριβώς αυτό, την μακρόχρονη επαφή με τη θάλασσα και την πολύτιμη εμπειρία που αποκτά ένας λαός/έθνος από την επαφή αυτή. Η Κίνα για πολλούς αιώνες έχει μετατραπεί σε χερσαία δύναμη γυρνώντας την πλάτη της στη θάλασσα. Κι αυτό το ιστορικό σφάλμα φαίνεται να έχει κατανοήσει η νυν ηγεσία της χώρας και προσπαθεί να αλλάξει, στρέφοντας τους κινέζους ξανά στο θαλάσσιο στοιχείο κιόλας από τα σχολικά τους χρόνια[15].

Σήμερα το αμερικανικό ναυτικό (USN) διατηρεί την πρωτοκαθεδρία του σε παγκόσμιο επίπεδο δίνοντας τη δυνατότητα στις Ηνωμένες Πολιτείες να προβάλλουν την ισχύ τους κατά το δοκούν σε πλανητικό επίπεδο. Παράλληλα, προστατεύει την ειρήνη και την ελεύθερη ναυσιπλοΐα στις ανοικτές θάλασσες, συμβάλλοντας με τον τρόπο αυτόν στο παγκόσμιο εμπόριο το οποίο είναι κατά βάση θαλάσσιο και κατ' επέκταση στην παγκόσμια οικονομία. Ορισμένοι Κινέζοι αξιωματούχοι κατά καιρούς παραδέχονται, ότι παρ' όλη την αριθμητική υπεροχή του κινεζικού ναυτικού αυτό υστερεί ακόμα τόσο τεχνολογικά όσο και σε δύναμη πυρός έναντι του αμερικανικού. Ακόμα και σε επίπεδο τακτικών κι εκπαίδευσης το αμερικανικό ναυτικό είναι μια άκρως επαγγελματική δύναμη δοκιμασμένη σε πραγματικές συνθήκες σε αντίθεση με το κινεζικό το οποίο εισέτι δεν έχει δείξει την πραγματική του αξία και τις ικανότητες των πληρωμάτων του σε ρεαλιστικές συνθήκες[16]. 

Όμως η κατάσταση όπως διαμορφώνεται σε ολόκληρη τη Σινική θάλασσα φαίνεται να κλίνει υπέρ της κινεζικής πλευράς αφού ο υποδεέστερος στόλος της ενισχύεται σημαντικά λόγω της εγγύτητας της περιοχής επιχειρήσεων στις ακτές της Κίνας. Το στρατιωτικό πλέγμα που αναπτύσσει το Πεκίνο με τον εξοπλισμό των νησιών δυσχεραίνει όλο και περισσότερο τα αμερικανικά πλοία να πλέουν με ασφάλεια στην διαφιλονικούμενη περιοχή ώστε να υποστηρίζουν αποτελεσματικά τους συμμάχους τους. Ας μη λησμονούμε πως ένας από τους βασικούς στόχους πλέον της Κίνας είναι η Ταϊβάν την οποία θεωρεί κινεζικό έδαφος και αντιτίθεται σε οποιαδήποτε προσπάθεια περαιτέρω απομάκρυνσης της νήσου από το Πεκίνο. Για τον λόγο αυτό η Κίνα δημιουργεί μια αμφίβια δύναμη που θα της δίνει τη δυνατότητα να εισβάλλει στο νησί της Ταϊβάν[17] όταν εκείνη το επιλέξει.

Εν κατακλείδι, η κινεζική ηγεσία δείχνει να έχει αναγνωρίσει πλήρως τους τομείς στους οποίους υπολείπεται έναντι του κυριότερου αντιπάλου της και προκειμένου να επιτύχει την κυριαρχία στη Σινική θάλασσα, επιδιώκει να καλύψει το κενό με την ανάπτυξη ολοένα και πιο σύγχρονων πλοίων, όλων των τύπων και την συνεχή εκπαίδευση των πληρωμάτων τους ώστε να είναι σε θέση να ανταπεξέλθουν στο ενδεχόμενο μιας ρεαλιστικής σύγκρουσης[18]. 

Αντίστοιχα, οι Ηνωμένες Πολιτείες παρακολουθούν με αυξημένη ανησυχία την εξέλιξη του κυριότερου αντιπάλου τους για την παγκόσμια ηγεμονία. Για την ώρα οι εντάσεις μεταξύ των δύο δυνάμεων είναι ελεγχόμενες όμως κανείς δεν μπορεί να αποκλείσει στο μέλλον ένα ναυτικό ατύχημα το οποίο μπορεί να έχει ανεξέλεγκτη κλιμάκωση. Το πεδίο ανταγωνισμού για την παγκόσμια ηγεμονία είναι η Σινική Θάλασσα με τους στόλους των δύο δυνάμεων να έχουν τον πρώτο λόγο.