Βελλεροφόντης - Ιππόνοος

Χείλων

Ο Βελλεροφόντης ήταν γιος του Γλαύκου βασιλιά της Εφύρας (Τίρυνθα στον Αργολικό κόλπο) και της Ευρυμήδης και εγγονός του Σισύφου ή σύμφωνα με άλλους γιός του Ποσειδώνα και της Ευρυνόμης. 

Το αρχικό του όνομα ήταν Ιππόνοος αλλά μετονομάστηκε σε Βελλεροφόντη όταν φόνευσε τον Βέλλερο (=ευγενής της Λυκίας ή δαίμων ή Κορίνθιος άρχοντας). Όταν σκότωσε τυχαία τον αδελφό του, Δηλιάδη ή Αλκιμένη ή Πειρήνα, εξορίστηκε και μετέβη στην Τίρυνθα του Άργους στην αυλή του βασιλέα Προίτου για να εξαγνισθεί.

Ο Προίτος είχε δίδυμο αδελφό τον Ακρίσιο με τον οποίο βρισκόταν σε αντιπαλότητα. Ο Ακρίσιος κάποια στιγμή απέκτησε την κυριαρχία και εξεδίωξε τον Προίτο από το Άργος. Ωστόσο, όταν ο δεύτερος βρισκόταν στην εξορία, ο πεθερός του, ο βασιλιάς Ιοβάτης της Λυκίας (νότια ακτή της Μικράς Ασίας) τον αποκατέστησε καταλαμβάνοντας την Τίρυνθα. Το Άργος στη συνέχεια χωρίστηκε και ο Ακρίσιος βασίλευε στο Άργος, ενώ ο Προίτος στην Τίρυνθα. 

Ο Ακρίσιος ήταν πατέρας της Δανάης, μητέρας του Περσέα, ιδρυτή των Μυκηνών.

Βελλεροφόντης & Πήγασος Giovanni Battista Tiepolo [Public domain], via Wikimedia Commons

Η συκοφάντηση

Ενόσω ο Βελλεροφόντης διαβίωνε στην αυλή του Προίτου τον ερωτεύτηκε η σύζυγος του βασιλέα Σθενέβοια ή Άντεια η οποία του εξέφρασε τα συναισθήματα της. Ο Βελλεροφόντης, τιμώντας την φιλία του με τον Προίτο αρνήθηκε να ενδώσει, με αποτέλεσμα να κατηγορηθεί ψευδώς από την Σθενέβοια ως επίδοξος βιαστής. Αυτό εξαγρίωσε τον Προίτο ο οποίος όμως γνώριζε πως αν τον σκότωνε θα καταπατούσε τον ιερό νόμο του Δία για την φιλοξενία. Ψάχνοντας τρόπο να εκδικηθεί, τον παρακάλεσε να παραδώσει στον πεθερό του Ιοβάτη, βασιλιά της Λυκίας, μια κλειστή επιστολή στην οποία τον κατηγορούσε για όσα του είχε αναφέρει η σύζυγός του και ζητούσε από τον πεθερό του να σκοτώσει τον αγνώμονα φιλοξενούμενο. Ο Ιοβάτης αφού υποδέχτηκε τον καλεσμένο του με γιορτές που διήρκεσαν εννέα μέρες, την δέκατη ημέρα διάβασε την επιστολή του Προίτου, αλλά επειδή δίστασε να σκοτώσει τον φιλοξενούμενό του, φοβούμενος την οργή των θεών και τις Ερινύες, τον έστειλε να σκοτώσει τη Χίμαιρα, ένα φρικιαστικό τέρας το οποίο λυμαίνονταν την περιοχή. Ο Βελλεροφόντης αποδέχθηκε την αποστολή και καθ’ οδόν συνάντησε τον Κορίνθιο μάντη Πολύειδο ο οποίος τον συμβούλεψε για την επικείμενη μάχη.

Από τον πόθον άναψε κρυφά μ’ αυτόν να σμίξη η δέσποιν’ Άντεια, γυνή του Προίτου. Αλλά σ’ εκείνην δεν έστεργε ο καλόγνωμος χρηστός Βελλεροφόντης κι η Άντεια ψευδολόγησε του Προίτου: «Ν’ αποθάνης,» του είπε, «ω Προίτε, ή φόνευε συ τον Βελλεροφόντη, που θέλ’ εμέν’ αθέλητην εκείνος να φιλήσει.».

Και ο βασιλέας χόλωσε, πλην να φονεύση ξένον εντράπη και τον έστειλε να υπάγη στην Λυκίαν.

Και μέσα εις κλειστόν πίνακα του έδωσε σημεία, του χάραξε κακόβουλα με νόημα θανάτου, του πενθερού του να δειχθούν δια να τον αφανίση.

Και με το άγιο των θεών προβόδισμα κινούσε προς την Λυκίαν κι έφθασεν εκεί που ο Ξάνθος ρέει.

Και ο βασιλέας πρόθυμα τον τίμησε κι εννέα ημέρες τον εξένιζε κι έσφαξ’ εννέα μόσχους.

Αλλ’ ως η αυγή στον ουρανόν ερόδισε η δεκάτη, εκείνος τον εξέτασε κι εζήτα να γνωρίση ό,τι σημάδι του’ φερεν απ’ τον γαμβρόν του Προίτον.

Όμηρος «Ιλιάδα», Ζ 160-177, μετ. Ιάκ. Πολυλάς

Λεπτομέρεια από Αττικό Ερυθρόμορφο κύλικα που απεικονίζει τον Πήγασο_510 π.Χ._ Μουσείο Καλών Τεχνών Βοστώνης πηγή

Ο Πήγασος

Ο μάντης του είπε ότι για να νικήσει την Χίμαιρα απαιτείτο να αιχμαλωτίσει το φτερωτό άλογο Πήγασο και για να το επιτύχει έπρεπε να κοιμηθεί στον ναό της Αθηνάς. Ο Βελλεροφόντης το έπραξε και στον ύπνο του ονειρεύτηκε ότι η θεά του έδωσε ένα χρυσό χαλινάρι το οποίο θα φορούσε στο άλογο όταν έπινε νερό από την αστείρευτη πηγή της Πειρήνης, στην ακρόπολη της Κορίνθου. 

Ο ήρωας όταν ξύπνησε βρήκε το χαλινάρι και πράττοντας σύμφωνα με την προφητεία του μάντη αιχμαλώτισε και ίππευσε τον Πήγασο, πετώντας προς την Λυκία προκειμένου να αντιμετωπίσει την Χίμαιρα.

Απεικόνιση της Χίμαιρας σε μπρούτζινο άγαλμα Ετρουσκικού ρυθμού_400 π.Χ._Εθνικό Αρχαιολογικό μουσείο Φλωρεντίας, Sailko [CC BY-SA 3.0], via Wikimedia Commons

Η σφαγή της Χίμαιρας

Η Χίμαιρα, απόγονος του Τυφώνα και της Έχιδνας, ήταν τέρας που είχε κεφάλι λιονταριού, ουρά φιδιού και σώμα κατσίκας, ή κεφάλι και σώμα λιονταριού και ουρά που κατέληγε σε κεφάλι φιδιού, ενώ στο κέντρο της ράχης υπήρχε δεύτερο κεφάλι κατσίκας από το οποίο εξέπνεε φλόγες. Το πλάσμα είχε εκτραφεί από τον βασιλέα της Λυκίας Αμισώδαρο ζούσε στα Πάταρα μέσα σε χαράδρα και κάθε φορά που κάποιος άνθρωπος περνούσε από εκεί, έβγαινε από την κρυψώνα της και τον έκαιγε με τις φλόγες που ξεπηδούσαν από το στόμα της.

Ο Βελλεροφόντης φθάνοντας στην Λυκία, πέταξε πάνω από τη χαράδρα που ζούσε η Χίμαιρα και με το πλεονέκτημα που του έδινε η «πτήση», άρχισε να την στοχεύει με τα βέλη του, μέχρι που την τραυμάτισε βαριά. Κατόπιν εκτόξευσε δόρυ στην αιχμή του οποίου είχε προσδέσει σβόλο από μολύβι το οποίο όταν ήρθε σε επαφή με την πύρινη ανάσα της έλιωσε και το καυτό μέταλλο άρχισε να ρέει στο λαιμό κατακαίοντας τα σωθικά της.

…….γέννησε τη φοβερή, την τεράστια Χίμαιρα, τη γοργοπόδαρη και δυνατή,

που αναπνέει ακατάσχετη φωτιά. Είχε τρία κεφάλια, το ένα λιονταριού,

με τη λαμπερή ματιά, το άλλο γίδας και το άλλο φιδιού, δράκοντα τρομερού.

(Μπροστά το λιοντάρι, πίσω το φίδι και στη μέση η γίδα απέπνεαν φλογερή

φωτιά). Αυτήν τη σκότωσε ο Πήγασος και ο ανδρείος Βελλεροφόντης.

Ησίοδος «Θεογονία» 304-307, 319-20, μετ. Π. Λεκατσάς

Οι δοκιμασίες

Μετά την σφαγή της Χίμαιρας ο Ιοβάτης διέταξε τον Βελλεροφόντη να πολεμήσει τους Σόλυμους, έναν ληστρικό λαό στα σύνορα της Λυκίας και όταν ο ήρωας επέστρεψε νικητής, του όρισε να πολεμήσει με τις Αμαζόνες τις οποίες επίσης νίκησε. Ο βασιλιάς σε μια τελευταία προσπάθεια να εκπληρώσει την επιθυμία του γαμπρού του έστειλε την βασιλική φρουρά να σκοτώσει τον ήρωα, αλλά και αυτή η προσπάθεια απέτυχε. Τότε ο Ιοβάτης αντιλαμβανόμενος ότι ο Βελλεροφόντης απολάμβανε της προστασίας των θεών, του έδειξε την επιστολή και τον ικέτευσε να μείνει μαζί του. Επιπλέον, του έδωσε ως σύζυγο την κόρη του Φιλονόη και του εκχώρησε το μισό βασίλειο της Λυκίας.

Ο Βελλεροφόντης επέστρεψε στην Τίρυνθα και εκδικήθηκε την Σθενέβοια δένοντάς την στον Πήγασο και ρίχνοντάς την στην θάλασσα ενώ πετούσαν, ενώ σύμφωνα με άλλες πηγές αυτοκτόνησε από ζήλεια όταν πληροφορήθηκε ότι ο ήρωας παντρεύτηκε την Φιλονόη.

Η μοίρα του Βελλεροφόντη

Ο Βελλεροφόντης προκάλεσε την μήνιν των θεών και τιμωρήθηκε από αυτούς να περιπλανάται απομονωμένος στην Αλαία Πεδιάδα (σημερινή Κιλικία, έναντι της Κύπρου) αποφεύγοντας την επαφή με τους ανθρώπους. Σύμφωνα με άλλες πηγές γεμάτος έπαρση για τους άθλους του θέλησε να πετάξει μέχρι την κατοικία των θεών στον Όλυμπο, ιππεύοντας τον φτερωτό Πήγασο και να λάβει μια θέση μεταξύ των αθανάτων. Ο Δίας θύμωσε και έστειλε οίστρο στον Πήγασο που αφήνιασε από τα τσιμπήματα του εντόμου και έριξε τον Βελλεροφόντη στη γη.

Απόγονοι

Ο Βελλεροφόντης απέκτησε με την Φιλονόη μία κόρη και δύο γιούς:

Την Λαοδάμεια ή Ιπποδάμεια μητέρα του Σαρπηδόνα από τον Δία, η οποία σκοτώθηκε από την θεά Αρτέμιδα ενώ ύφαινε. Ο Διόδωρος Σικελιώτης την αποκαλεί Δηιδάμεια σύζυγο του Ευάνδρου, γιού του Σαρπηδόνα.

Τον Ιππόλοχο ο οποίος ήταν πατέρας του Γλαύκου.

Τον Ίσανδρο ή Πείσανδρο ο οποίος σκοτώθηκε από τον θεό Άρη ενώ πολεμούσε εναντίον των Σολύμων.

Ο Γλαύκος ο Λύκιος γιός του Ιππολόχου και εγγονός του Βελλεροφόντη ήταν ένας από τους Λύκιους που υπερασπίστηκε την Τροία ενάντια στους Αχαιούς και σκοτώθηκε από τον Αίαντα. Την εποχή του Τρωικού Πολέμου, βασιλιάς της Λυκίας ήταν ο Σαρπηδόνας, γιος του Δία από την Ευρώπη, ή από τη Λαοδάμεια κόρη του Βελλεροφόντη. Στον Σαρπηδόνα ο Δίας έδωσε ζωή για τρεις γενιές, αλλά σκοτώθηκε στην Τροία από τον Πατρόκλο.

Πηγές

Ψευδο-Απολλόδωρος «Βιβλιοθήκη» 1.9.3, 2.3.1-2, 3.1.1

Διόδωρος Σικελιώτης «Ιστορική Βιβλιοθήκη» 5.79.3

Ησίοδος «Κατάλογοι Γυναικών» 7

Ησίοδος «Θεογονία» 319

Όμηρος «Ιλιάδα» 6.98, 6.179

Υγίνος «Ποιητική Αστρονομία» 2.18, 2.21

Υγίνος «Ιστορίες- Fabulae» 57, 157, 243

Πίνδαρος «Ολυμπίων Ωδές»13.84.

Στράβων «Γεωγραφία» 12.8.5 & 13.4.16