«Η μέθοδος γενετικής παρέμβασης CRISPR-Cas9 και το φάσμα της σύγχρονης ευγονικής» (Β')

Η ΕΥΓΟΝΙΚΗ ΚΡΥΒΕΤΑΙ ΑΠΕΙΛΗΤΙΚΑ ΣΤΗ ΣΚΙΑ ΤΟΥ CRISPR

Το πεδίο της γενετικής διατηρούσε πάντα μία άβολη σύνδεση με την ευγονική την επιστήμη της βελτίωσης των ανθρώπων μέσα από την ελεγχόμενη γονιμοποίηση.

Σήμερα, η επιστημονική κοινότητα ξεκάθαρα καταδικάζει τις κτηνωδίες που συνέβησαν κατά το παρελθόν με τη γενοκτονία και τις στειρώσεις, ενώ διακεκριμένοι βιολόγοι υποστηρίζουν ανοιχτά τη γενετική μηχανική ως μέσο τελειοποίησης του ανθρώπινου είδους.

Το βραβείο Νόμπελ το κέρδισε ο βιολόγος Joshua Lederberg, ο οποίος αποδέχτηκε ότι η τροποποίηση του ανθρώπινου DNA θα μπορούσε πιθανώς να οδηγήσει σε μία μορφή ευγονικής υπό μία έννοια, ωστόσο διαχώρισε τη θέση του ότι ουσιωδώς πρόκειται για κάτι διαφορετικό από τη γενοκτομική ευγονική που διαπράχθηκε από τους Ναζί.

Κανένα άτομο εν ζωή δεν επρόκειτο να εξαλειφθεί από τη γενετική δεξαμενή, γεγονός που συνεπάγεται συχνά η ευγονική. Αντίθετα, η κοινωνία θα μπορούσε να καθοδηγεί την ανθρώπινη εξέλιξη, εξαλείφοντας τα αρνητικά χαρακτηριστικά και ενθαρρύνοντας τα επιθυμητά χαρακτηριστικά μέσα από τη γενετική μηχανική.

Ο ρηξικέλευθος βιολόγος J.B.S Haldane το αποκαλεί ως «θετική ευγονική».

Στην πραγματικότητα, το σύστημα CRISPR δεν ανακαλύφθηκε από επιστήμονες που ήθελαν να επεξεργαστούν το γονιδίωμα, αλλά από ερευνητές που μελετούσαν τη γενετική ανοσοποίηση ανάμεσα στα βακτήρια. Απρόσμενα, η τεχνολογία CRISPR οδήγησε σε μία τεράστια ποικιλία ιατρικών δυνατοτήτων.

Σήμερα, το σύστημα CRISPR έχει αιχμαλωτίσει τη φαντασία εκείνων που έδιναν έμφαση στην υψηλής πτήσης δυνατότητα εξέλιξης του ανθρώπου καθοδηγούμενη από άνθρωπο. Ωστόσο, χωρίς αμφιβολία βρισκόμαστε σε μία εποχή όπου οι επιστήμονες μπορούν να αποτινάξουν την ευγονιστική ρητορική σαν κάτι πολύ μακρινό για να ανησυχούν σχετικά.

Ήδη, στη Βρετανία έχει εγκριθεί δημόσια χρηματοδότηση για την επεξεργασία του ανθρώπινου γονιδιώματος.

Στο βαθμό που η τεχνολογία CRISPR ενισχύεται, είναι πιθανό η Αμερική και άλλες κυβερνήσεις να ακολουθήσουν αυτό το μοντέλο.

Ειδικότερα, ενώ το 83% των Αμερικάνων πολιτών τάσσονται κατά της επεξεργασίας γονιδίου για ασήμαντους σκοπούς, όπως η αύξηση της εξυπνάδας, σχεδόν οι μισοί τάχθηκαν υπέρ της ιδέας να κάνουν το ίδιο με σκοπό την αντιμετώπιση ασθενειών.

Έφθασε, λοιπόν, η ώρα να γίνει διάκριση ανάμεσα στην «αρνητική ευγονική» και στη «θετική γενετική παρέμβαση». Αλλά πόσο μακριά προτιθέμεθα να φτάσουμε;

Θα έπρεπε να επεξεργαστούμε τα χαρακτηριστικά που πολλοί άνθρωποι πρόκειται να αποδεχτούν και να εξυμνήσουν; Μήπως υπάρχει ένα ηθικό-κοινωνικό-σωματικό πλεονέκτημα στο να επιτρέψουμε στη διαφορετικότητα να ανθίσει μέσα στην ανθρώπινη γενετική δεξαμενή;

Εν κατακλείδι, σε ποιο σημείο θα τραβήξουμε τη διαχωριστική γραμμή αναμένεται να είναι πολιτική ερώτηση και ασφαλώς δεν θα ήταν αδικαιολόγητο να περιμένουμε μία δημόσια συζήτηση στο εγγύς μέλλον, όπου το ευρύ κοινό θα έχει μεγαλύτερο λόγο στον τρόπο που η επιστήμη θα προχωρήσει.

Αναμφίβολα, το γεγονός ότι η τεχνολογία CRISPR μπορεί να αλλάξει το DNA στον πυρήνα των αναπαραγωγικών κυττάρων που μεταφέρουν πληροφορίες από τη μία γενιά στις επόμενες είναι μεγάλο ζήτημα.

Σημαίνει ότι μπορούμε να φανταστούμε μία μέρα κατά την οποία τα ανθρώπινα χρωμοσώματα ενδέχεται να τροποποιηθούν στο σπέρμα ή στο ωάριο και να βεβαιώσει ότι η μία ή η άλλη πλευρά της κληρονομικότητας του παιδιού σχεδιάστηκε κατόπιν παραγγελίας. Πρόκειται σαφώς για μία τεράστια άφιξη σε σχέση με την ήδη υπάρχουσα γνώση.

Αυτό το άνοιγμα στην τροποποίηση της ανθρώπινης αναπαραγωγικής σειράς αποτελεί το άνοιγμα της επιστροφής στην πράξη της ευγονικής: η θετική επιλογή της καλής πλευράς και η αποβολή της κακής πλευράς, όχι μόνο για την υγεία του ατόμου, αλλά για το μέλλον του ανθρώπινου είδους.

Η ευγονική μετά λογικής εξακολουθεί να είναι ευγονική. Οι καλύτεροι στον κόσμο σε καμία περίπτωση δεν θα μετακινήσουν τον πόνο από εκείνους που γεννήθηκαν στον κόσμο της τροποποίησης στη βλαστική σειρά του ανθρώπου, αλλά που δεν είχαν μια μεγαλοπρεπή επένδυση στους γαμέτες τους. Το μόνο σίγουρο είναι ότι θα εμφανιστούν με την πολυπλοκότητα ενός γονιδιώματος διαφορετικού από το κανονικό.

Κατά την άποψη του Robert Pollack «δεν υπάρχει καμία μορφή ολοκληρωτικής απαγόρευσης στην τροποποίηση της ανθρώπινης αναπαραγωγικής σειράς, προκειμένου να εμποδίσει αυτήν την ισχυρή τάση της λογικής ιατρικής- ένας ασθενής τη φορά- από το να γίνει η αρχή του τέλους του πιο απλού αισθήματος καθενός από εμάς «προικισμένου από το Δημιουργό με συγκεκριμένα αναπαλλοτρίωτα δικαιώματα».

Αξίζει να εστιάσουμε την προσοχή μας στη νομική απαγόρευση ενάντια στον πειραματισμό που αφορά την αναπαραγωγική σειρά, γεγονός το οποίο κρίνεται απαραίτητο για να αποφύγουμε την ευγονική. Ειδικότερα, η χρήση του συστήματος CRISPR στον πειραματισμό εκτός βλαστικής σειράς και στις εφαρμογές σε εξω-γονοτυπικούς ιστούς εμβρύων, νηπίων, παιδιών, εφήβων και ενηλίκων θα πρέπει να επιτραπεί νόμιμα εξαιτίας της ικανότητας του συστήματος για βιο-ιατρική ενίσχυση.

Ένεκα της σημαντικής σχέσης της γονιδιωματικής τροποποίησης σε αναπτυξιακές περιόδους, είναι απαραίτητο να επιτραπούν οι παρεμβάσεις στη διάρκεια ζωής ενός οργανισμού.

Εάν, όμως, οι τροποποιήσεις γονιδίου θα νομιμοποιηθούν, τότε γιατί να επιβληθεί απαγόρευση στο επίπεδο της αναπαραγωγικής σειράς;

Μία εύλογη αιτία είναι ότι η τροποποίηση στη βλαστική σειρά έχει άμεση σχέση με την ευγονική. Ιστορικά έχει αποδειχθεί ότι οι κοινωνίες, όπου νομιμοποιήθηκε, αντιμετώπισαν μεγάλη δυσκολία στη διαχείρισή του χωρίς σοβαρές ανησυχίες και βιαιοπραγίες στα ανθρώπινα δικαιώματα.

Αλλά πώς η ευγονική σε σχέση με τη χρήση του συστήματος CRISPR για τροποποιήσεις στην αναπαραγωγική σειρά καταλήγει σε ολέθρια μελλοντικά αποτελέσματα; Αυτή η τεχνολογία παρέμβασης στο βίο ενδέχεται να είναι η κατεξοχήν βιο-ιατρική ανακάλυψη. Παρ’ όλα αυτά, ενδέχεται κάποιοι και με τη σωστή τιμή να χρησιμοποιήσουν το σύστημα για την εξυπηρέτηση μη ιατρικών σκοπών, όπως για τροποποιήσεις που αφορούν στο χρώμα των ματιών και του δέρματος, για ώθηση της εξυπνάδας και του ύψους και για την τροποποίηση άλλων χαρακτηριστικών.

Αν και πρόκειται για εμπειρικό ζήτημα, είναι εύλογο ότι αυτή η τεχνολογία θα επιδεινώσει τη δυσμενή κατάσταση. Οι έχοντες υψηλότερα εισοδήματα θα έχουν πρόσβαση σε μεθόδους δημιουργίας «σχεδιασμού» παιδιών.

Αυτό θέτει σε ρίσκο τη δημιουργία μιας εκ των πραγμάτων ταξικής διαστρωμάτωσης βάσει του βιολογικού συστήματος, πιθανώς καταλήγοντας σε ακόμη μεγαλύτερες ανισότητες από τις ήδη υπάρχουσες βασιζόμενες στη φυλή.

Τι θα συνέβαινε άραγε εάν η χρήση του συστήματος CRISPR στις τροποποιήσεις αναπαραγωγικής σειράς γινόταν νόμιμη αυστηρά για θεραπευτικούς σκοπούς; Βέβαια για την ώρα, ακόμη το εν λόγω σύστημα βρίσκεται σε δοκιμαστικό στάδιο και υπάρχει πειραματισμός μέσα από ελεγχόμενες κλινικές δοκιμές συμπεριλαμβανομένου ανθρώπινων όντων.

Γιατί, όμως, κρίνεται απαραίτητη η απαγόρευση στη βλαστική σειρά; Ένας πρακτικός λόγος υπέρ της απαγόρευσης είναι η πιθανότητα μιας εκτός στόχου επίδρασης στο γονότυπο και ως εκ τούτου στο φαινότυπο. Γι’ αυτό θεωρείται αναγκαία η χρήση ενός πρωτοκόλλου που να αφορά στο σύστημα CRISPR και να έχει σχέση με τον άνθρωπο.

Έως ότου αναπτυχθεί η τεχνολογία στόχευσης με απόλυτη ακρίβεια και έως ότου οι συνέπειες των εκτός-στόχου τροποποιήσεων στο DNA γίνουν καλύτερα κατανοητές, το ρίσκο που τίθενται τα ανθρώπινα όντα σε σχέση με την τροποποίηση στο γονότυπο είναι αρκετά μεγαλύτερο για να δικαιολογεί πιθανά οφέλη.

Αναμφισβήτητα, η τεχνολογία CRISPR επηρεάζει το κοινωνικό αποτέλεσμα, ακόμη και οι καλύτερες των προθέσεων στον τρόπο που θα έπρεπε να χρησιμοποιείται δεν είναι αρκετές για να μας πείσουν στο πως χρησιμοποιείται. Άλλοι παράγοντες, όπως οι οικονομικές συνθήκες, οι ιατρικές και νομικές δομές και οι νόρμες της κοινωνίας, συνεισφέρουν στο αποτέλεσμα.

Τέλος, με σεβασμό στην ασφάλεια, στην αποτελεσματικότητα και στην ακρίβεια, ένα άτομο που γεννιέται με τροποποιημένους γαμέτες θα είναι εκ φύσεως διαφορετικό από τη βρεφική ηλικία.

Το ρίσκο έγκειται στο γεγονός ότι το άτομο ενδέχεται να είναι σε κοινωνικό και πολιτικό επίπεδο εκ φύσεως, επίσης, καλύτερο. Τότε, ενδέχεται η τροποποίηση στην αναπαραγωγική σειρά μέσω του συστήματος CRISPR να οδηγήσει σε κοινωνική αναστάτωση, η οποία θα δώσει τέλος στη δυνατότητα ισότητας δικαιοσύνης και ίσης ιθαγένειας.