ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ: Αποστρέφομαι τους ανθρώπους που δεν αμφιβάλλουν

1907-1979

Άγγελος Τερζάκης:

Φαίνεται πως η εντολή της ζωής είναι τέτοια: να ιδρώσεις, να σκοντάψεις, να δακρύσεις, ώσπου, μέσα στην απέραντη βουρκοθάλασσα, ν’ αγγίξεις κάποια στιγμή με τ’ ακροδάχτυλα το σπάνιο διαμάντι της χαράς, που μόλις το βρεις το χάνεις, κι αρχίζεις πάλι από την αρχή.

“ΑΠΡΙΛΗΣ” Εκδόσεις ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

****

Ο Χριστιανισμός, που θεωρήθηκε θρησκεία των αδυνάτων, είναι στην πραγματικότητα θρησκεία των απίθανα, των απάνθρωπα δυνατών. Γι’ αυτό βρήκε τόσο λίγο έδαφος εφαρμογής είκοσι αιώνες τώρα.

"ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ" ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Ό άνθρωπος θέλησε να ελευθερωθεί από το Θεό και υποδουλώθηκε στο Χρόνο. Αυτό είναι το δράμα του καιρού μας.

“Ο ΑΝΘΡΩΠΟΣ ΣΕ ΑΔΙΕΞΟΔΟ” ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Είναι φοβεροί οι άνθρωποι που δεν έχουν ποτέ αμαρτήσει, ή που νομίζουν πως ποτέ δεν αμάρτησαν. Ο ανεπίληπτος είναι τέρας, έξω από το φυσικό νόμο. Εγώ αγαπώ τον αμαρτωλό.

“ΔΙΧΩΣ ΘΕΟ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Η πολιτική ζωή είναι όπως τα παγόβουνα. Αυτό που φαίνεται είναι ένα πολλοστημόριο του πραγματικού. Το κύριο σώμα είναι υποβρύχιο – παζάρια, συναλλαγές, ελιγμοί. Και ο κοσμάκης διαβάζοντας αυτά που οι αφεντάδες του θέλουνε να διαβάζει, νομίζει και πως μπορεί να κρίνει. Σάμπως να διέθετε τα πραγματικά δεδομένα!

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ” ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Η πατρίδα δεν μπορεί για μερικά από τα παιδιά της να είναι μητέρα και για τ’ άλλα μητριά. Όταν τη βλέπετε να οργανώνεται έτσι ώστε μερικούς να ευνοεί και άλλους να κατατρέχει, όταν δεν δίνει σ’ όλους ίσες ευκαιρίες, όταν αποφασίζει να στηρίξει την υπόστασή της σε μια κατηγορία από ευνοουμένους, πράγμα που συνεπάγεται μιαν ασύγκριτα πολυπληθέστερη κατηγορία αδικημένων, τότε η πατρίδα αυτή χάνει όχι μόνο τα ηθικά της ερείσματα αλλά και την ιερότητά της.

(άρθρο στην εφ. ΤΟ ΒΗΜΑ, 9/3/1966) από το βιβλίο “ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ” Οι εκδόσεις των φίλων

****

Χμ! Αυτοί οι “καλοί άνθρωποι” που είναι πρόθυμοι όλα να τα παινέψουν, όλα να τα συγχωρέσουν, όλα να τα ανεχθούν. Κάνουν τη ζωή επίπεδη, χωρίς αξιολογικές διακυμάνσεις. Αν ίσχυε η “καλοσύνη” τους, θα επιτρέπονταν όλα – με ποιο αποτέλεσμα; Να επωφεληθούν φυσικά οι πονηροί. Να επιβραβευθούν οι φαύλοι.

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ”

****

Ο έρωτας είναι ένα πάθος εγωιστικό, έχουν άδικο να τον καλλωπίζουν. Θέλεις την ευτυχία του αγαπημένου προσώπου υπό τον όρο πως θα του τη δώσεις εσύ κι όχι άλλος.

«ΔΙΧΩΣ ΘΕΟ» Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Πόσο περιορισμένη είναι η μελωδία της πολιτικής. Παίζει το σκοπό της απάνω σε δύο μόνο νότες: την υποκρισία και τον κυνισμό.

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ “ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ” ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Αν κάποιος ανεκάλυψε την αγάπη, (…) αυτός ο κάποιος είναι ο άνθρωπος. Την ανεκάλυψε σε πείσμα του Θεού!

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ “ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

****

Από τους δέκα ανθρώπους που σου ζητάν τη γνώμη σου για κάτι, οι εννέα το κάνουνε μονάχα για να σου πούνε τη δική τους.

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ “ΜΕΝΕΞΕΔΕΝΙΑ ΠΟΛΙΤΕΙΑ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Η ελευθερία προϋποθέτει τη σκληρότητα. Δεν μπορώ να είμαι ελεύθερος όταν ενδίδω.

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ “ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ” ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Α, τι δύσκολη η ηθική, που τόσο εύκολα την απαιτούμε!

“ΟΔΟΙΠΟΡΟΣ ΜΙΑΣ ΕΠΟΧΗΣ” ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Η ζωή είναι κάτι τρομαχτικά σκληρό, που ο άνθρωπος θέλει σώνει και καλά να το κάνει ήπιο. Ε, δε γίνεται ήπιο!

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΒΙΒΛΙΟΠΩΛΕΙΟΝ ΤΗΣ ΕΣΤΙΑΣ

****

Ο άνθρωπος έχει γεννηθεί για να ποθεί την ελευθερία μέσα σ’ ένα κόσμο που δεν την ανέχεται.

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ” Εκδόσεις ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Μερικοί κατορθώνουν να ζουν με τη στιγμή. Είναι οι ευτυχέστεροι.

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ” ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Οι τρεις βασικοί νόμοι της ζωής είναι: το άνισο, το άδικο, το ανήθικο.

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ” ΟΙ ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Φαίνεται πως η εντολή της ζωής είναι τέτοια: να ιδρώσεις, να σκοντάψεις, να δακρύσεις, ώσπου, μέσα στην απέραντη βουρκοθάλασσα, ν’ αγγίξεις κάποια στιγμή με τ’ ακροδάχτυλα το σπάνιο διαμάντι της χαράς, που μόλις το βρεις το χάνεις, κι αρχίζεις πάλι από την αρχή.

“ΑΠΡΙΛΗΣ” Εκδόσεις ΟΙ ΦΙΛΟΙ ΤΟΥ ΒΙΒΛΙΟΥ

****

από το ημερολόγιο του Άγγελου Τερζάκη:

18/11/1940
Φεύγουμε για το Μέτωπο. Κυριακή απόγευμα ώρα 4.40΄. Όλη η κακομοίρα η Ρωμιοσύνη μας χαιρέτησε στο πέρασμά μας. Νέοι, γέροι, γυναίκες, παιδιά. Μας στέλνουν φιλιά. Κάνανε το σταυρό τους κι ύστερα σηκώνανε στον ουρανό τα χέρια. Λυπάμαι τους συναδέλφους μου που δεν γνώρισαν τέτοιες στιγμές. Τα δάκρυα σούρχονται στα μάτια. Οι συνάδελφοι πρόσφεραν καραμέλες, τσιγάρα.

****

19/11/1940
Συναντήσαμε πρωί-πρωί ένα τραίνο με τραυματίες. Τα παιδιά γίνονται μελαγχολικά. Οι ελαφρά τραυματισμένοι είναι όρθιοι και μας χαιρετούνε γελώντας. Ρωτούν τι σύνταγμα είμαστε. Ένας τους φωνάζει: “Τους φάγαμε”. Μας δίνουνε οι αξιωματικοί τη διαταγή να έχουμε τα όπλα μας γεμάτα (ίσως, μη φανεί αεροπλάνο).

****

20//11/1940
Όλα τα πράγματα γίνονται πολύτιμα: Ένα κομμάτι σπάγγου, ένα κομμάτι εφημερίδα, ένα σπίρτο. Καπνίζουμε το τσιγάρο ώσπου να κάψει το δάχτυλο.

Στρατόπεδο κοντά στον Άραχθο.

Βρέχει. Κλεισμένοι στ’ αντίσκηνο τρώμε καρύδια και κουραμάνα. Οι αρβύλες μας έχουν οκάδες τη λάσπη.

Την ώρα του προσκλητηρίου πέρασε ένα αυτοκίνητο με τέσσερις Ιταλούς αιχμαλώτους. Ο ένας, ο ταγματάρχης είναι ευδιάθετος, μασουλάει. Οι φαντάροι τούς προσφέρουν καρύδια, τσιγάρα. Είναι οι τρεις αχώριστοι. Όλοι αξιωματικοί. Ο ένας νέος, λιγνός, με ακαλλιέργητο γενάκι σκύβει το κεφάλι και δεν κοιτάζει γύρω, δεν μιλάει. Είναι ντροπιασμένος, αποφεύγει τα βλέμματά μας. Του προσφέρουν τσιγάρο και αρνείται ευγενικά.

Τα γράμματα του νεκρού. Τον βρήκανε νεκρό, έξω από το Καλπάκι. Ήτανε λέει, πεσμένος, ανάσκελα, ως 25 χρονών. Αντόνιο Τσεκκαρέλι τον έλεγαν. Του γράφει η μάνα του και ο θειος του με τη θεία νουνά του.
Λίγες λέξεις, τυπικές σχεδόν. Η μάνα: “Χαίρομαι που είσαι καλά. Μια mamma δεν μπορεί παρά να εύχεται το γρήγορο γυρισμό του γιου της. Τη φωτογραφία σου τη λάβαμε. Δε σου στείλαμε δικές μας, όχι γιατί δεν φροντίσαμε αλλά γιατί ο καιρός ήταν, αυτές τις μέρες συννεφιασμένος. Ο πατέρας σου κι οι αδερφάδες σου, σε χαιρετούν και προσμένουν να γυρίσεις. Απρίλης 1940″. Οι φαντάροι γελούνε χοντρά.

****

7/1/1941
Ποιος θα μου δώσει ποτέ πίσω τους μήνες αυτούς, τους μοναδικούς, που το παιδάκι μου μεγαλώνει, που κάθε μέρα του, κάθε στιγμή του είναι και μια καινούργια λέξη, μια καινούργια νόηση, μια καινούργια χαρά, και που εγώ δεν θα την ξαναβρώ ποτέ, δεν θα τις χαρώ ποτέ μου;

****

19/1/1941
Από το πρωί σήμερα βροντάει το κανόνι. Σαν βροντή. Ένας αυτόμολος που παρουσιάστηκε εδώ είπε πως οι Ιταλοί θάκαναν σήμερα γενική επίθεση. Λοιπόν αυτό είναι.

Η πρώτη και τελευταία ίσως προσπάθεια του Καμπαλέρο. Πίσω της -λέει το δελτίο του Στρατηγείου- κρύβεται τέλεια αποσύνθεση. Βλέπει τον κλοιό που περισφίγγεται γύρω από το Τεπελένι και αγωνίζεται να τον σπάσει.

-Τι μέρα είναι σήμερα;

-Στην κοινωνία των ανθρώπων Πέμπτη. Σ’ εμάς τίποτα.

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ “ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ/ΕΥΘΥΝΗ

****

Έχεις ποτέ σου προσέξει τι δίνει ζωντάνια, φωτοσκίαση, τρυφερότητα στη μορφή του Χριστού; Η αδυναμία του στο όρος των Ελαιών, η στιγμή που κινδυνεύει να φανεί κατώτερος από την αποστολή του. Να προδώσει το Θεό. Δίχως αυτή τη στιγμή, ο Χριστός θα μπορούσε να είναι γιος του Θεού, δε θα μπορούσε όμως να είναι γιος του Ανθρώπου.

“ΔΙΧΩΣ ΘΕΟ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Να βλέπουμε τον κόσμο, τη Δημιουργία ολάκερη, παραδομένη στην αλληλοεξόντωση, κυλισμένη στο αίμα, να σπαράζει και ν’ αχνίζει, να βλέπουμε τη Φύση εχθρό ορκισμένο του ανθρώπου, και να λέμε το Δημιουργό αγαθό, αυτό – συμπαθάτε με – είναι κάτι που δεν το καταλαβαίνω.

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ”

****

Απόσπασμα από το ημερολόγιο του Α. Τερζάκη:

14/10/1944

Τρεις ημέρες “λευτεριάς” ούτε μια στιγμή χαράς.

Στις 12 του μηνός (Πέμπτη), το πρωί, ντυνόμουνα για να πάω στο γραφείο μου όταν η Λουζία μου λέει: “Κάτι τρέχει έξω!”. Βγαίνει η Άφρω και γυρίζει λέγοντας: “Έρχονται, λέει, οι Εγγλέζοι”. “Καλά, τους λέω, θα ντυθώ και θα βγω έξω να ιδώ”. Ντύθηκα, βγήκα, κι είδα τα σπίτια (…) να σημαιοστολίζονται. Ο κόσμος έτρεχε προς την Ομόνοια χωρίς να ξέρει τι τρέχει και τι θέλει. Ξαναμπήκα στο σπίτι κι ενώ έβγαζα να τους αφήσω λεπτά για ψώνια με πήρανε τα κλάματα. “Κάνετε το σταυρό σας, παιδιά μου”, τους λέω, “γιατί ξανάδαμε τη σημαία μας κρεμασμένη”. “Γιατί κλαις, μπαμπά;” με ρωτάει ο Μιμάκος. “Άμα μεγαλώσεις, παιδί μου”, του απαντώ, “θα καταλάβεις γιατί κλαίω”.

Στο θέατρο. Φωνάζω να σημαιοστολίσουν. Ο Χριστόφορος ο Ταβουλάρης δε βρίσκεται πουθενά. Ανεβαίνω στο φροντιστήριο και παίρνω μόνος μια μεγάλη σημαία. Κατεβαίνω στο Θέατρο λέγοντας να την κρεμάσουν. Και τότε γίνεται το συμβολικό: Ενώ ο Λιδωρίκης είχε έρθει κοντά, ο Καρούσος πιάνει το πανί της σημαίας λέγοντας: “Μια στιγμή!”. Και προσθέτει: “Πρέπει να καταλάβουμε ότι εκείνο που έφερε την απελευθέρωση είναι το ΕΑΜ. Λοιπόν πρέπει να γράψουμε πάνω στη σημαία ΕΑΜ”. Αντιρρήσεις του Λιδωρίκη. Τον βάζουνε μπροστά. Εγώ, σε λίγο, προσπαθώ να τους συνετίσω, φωνάζοντας κατά μέρος την Παΐζη και τον Καρούσο. Τίποτα. Αρχίζει η στάση τους να γίνεται αυθάδης και προκλητική. Από κείνη τη στιγμή τα πράματα παίρνουνε κατήφορο. Τα συνεργεία ράβουνε με κόκκινη κλωστή πάνω στις σημαίες το ΕΑΜ, ΕΛΑΣ. Ανάρτηση της σημαίας, λόγος του Γληνού, χειροκροτήματα, ζητωκραυγές για το Κομμουνιστικό Κόμμα. Επί σκηνής λόγος του Καρούσου. Πάλι το Κομμουνιστικό Κόμμα.

από το ημερολόγιο του Α. Τερζάκη (εφημερίδα ΤΟ ΒΗΜΑ, 24/10/1999)

****

Τίποτε πιο αξιοθαύμαστο από το μέγεθος της ανθρώπινης μωρίας.

«ΕΠΙΚΕΦΑΛΗΣ» ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΩΝ ΦΙΛΩΝ

****

Το δράμα είναι πως ο Θεός είναι σύλληψη υποκειμενική. Η εποχή μας ζητάει αντικειμενικές αλήθειες.

“ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ”
αντιγραφή από το ΣΠΟΥΔΑΣΤΗΡΙΟ ΝΕΟΥ ΕΛΛΗΝΙΣΜΟΥ

****

Στιγμές – στιγμές συλλογίζομαι, όχι αν ο Θεός υπάρχει, παρά αν είναι αναγκαίος να υπάρχει.

“ΔΙΧΩΣ ΘΕΟ”

****

Να δεχτώ πως η ανώτατη εξουσία που εφορεύει τον κόσμο δεν έχει για χαρακτηριστικό της την κακία… Ωραία! Τότε θα έχει για κύριο γνώρισμά της την αναισθησία…

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ”

****

Ο Άγγελος Τερζάκης για τον έρωτα: Το μεγαλείο του έρωτα βρίσκεται στην προσφορά. Όχι σ’ αυτό που παίρνεις.

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Τι άλλο είναι ο έρωτας, λόγου χάρη, από ένας βασανισμός του ενός για τον άλλο, του ενός από τον άλλο;

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Τι σχέση έχει με την αγάπη ο έρωτας; Η αγάπη είναι αυταπάρνηση, ο έρωτας εγωισμός.

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Η ομορφιά του έρωτα δε βρίσκεται στην αιωνιότητα, βρίσκεται στην προσωρινότητα!

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Λένε τον παράνομο έρωτα πρόστυχο. Ψέματα! Ο νόμιμος έρωτας είναι ο πρόστυχος, γιατί έχασε αυτό το μυστηριακό, το αμαρτωλό, το μαρτύριο που σε ξεσκίζει.

“ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ” Εκδόσεις ΕΣΤΙΑ

****

Οι άλλοι αγαπούν τον άνθρωπο για ό,τι είναι. Εγώ τον αγαπώ γι’ αυτό που θα μπορούσε να είναι.

«ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ»

****

Ο άνθρωπος είναι η μεγάλη αποτυχία του Θεού. Μια απόπειρα να δημιουργηθεί ανώτερο ον, και που αστόχησε. Πανηγυρικά αστόχησε. Αυτή την αποτυχία πληρώνουμε, χιλιάδες, εκατομμύρια χρόνια τώρα.

«ΜΥΣΤΙΚΗ ΖΩΗ»

****

Ο αιώνιος άνθρωπος: πιστεύει με την καρδιά ό,τι ο νους του αποκρούει. Αποκρούει με την καρδιά του ό,τι ο νους του παραδέχεται.

«Η ΑΝΑΓΚΗ ΤΟΥ ΣΤΟΧΑΣΜΟΥ»

****

Είναι αξιοσημείωτο ότι η Φύση έχει γεννήσει τον πολέμιό της (τον άνθρωπο). Μεγαλοψυχία; Λάθος; Τύχη τυφλή;

«ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ»

****

Η ομορφιά της ανθρώπινης μοίρας μπορεί και να μη βρίσκεται μονάχα στην εκπλήρωση. Μπορεί να είναι και τ’ ασυλλόγιστο φτεροκόπημα του Ικάρου.

«ΑΠΡΙΛΗΣ» 

****

από τις “Προσωπικές σημειώσεις” του Άγγελου Τερζάκη.


16. Η Αλήθεια, από την ίδια της τη φύση είναι φτιαγμένη για πολύ λίγους. Και ούτε αυτοί άλλωστε μπορούν ν’ αντισταθούν στο διαλυτικό της αγκάλιασμα, στη θανατηφόρα εξομολόγησή της.

23. Υπεροψία θα πει να μην μπορείς να διαβάζεις τα διδάγματα της ζωής.

27. Μας αναστατώνει το γεγονός του θανάτου, όμως λησμονούμε ότι είναι τόσο φυσιολογικό όσο μια γέννηση, και πάντως πολύ πιο αναγκαίο…

44. Είναι αξιοσημείωτο ότι η Φύση έχει γεννήσει τον πολέμιό της (τον άνθρωπο). Μεγαλοψυχία; Λάθος; Τύχη τυφλή;

45. Το κακό είναι σύμφωνο με τη φυσική τάξη του κόσμου. Το καλό είναι που αποτελεί εισβολή αδόκητη μέσα της.

64. Δεν πιστεύω στην καθαρότητα πράξεων που γίνονται από όχι καθαρούς ανθρώπους.

74. Μήπως θα έπρεπε να αναθεωρηθεί η ηθική; Όπως είναι, πλάθει υποκριτές και θύματα. Υποκριτές εκείνους που δεν την πιστεύουν αλλά αναγνωρίζουν τη χρησιμότητά της, θύματα εκείνους που την πιστεύουν.

126. Έχω αμαρτήσει κι εγώ γιατί πρόσφερα την ελπίδα.

191. Όλων μας το κορμί είναι φτιαγμένο από λάσπη, μερικών όμως είναι και η ψυχή.

ΑΓΓΕΛΟΣ ΤΕΡΖΑΚΗΣ “ΠΡΟΣΩΠΙΚΕΣ ΣΗΜΕΙΩΣΕΙΣ”
Εκδόσεις ΑΣΤΡΟΛΑΒΟΣ / ΕΥΘΥΝΗ

logomnimon