4) Τὸ μεγάλο ἔλλειμα τοῦ Davutoğlu... σε συνεργασία με την Γερμανία
Ἀνάλυσις Ἰδεολογικο-πολιτικοῦ ὑποβάθρου τῶν νταβουτογλιανῶν θεωρητικῶν ἐρεισμάτων. Δ’
ΙΩΑΝΝΗΣ Θ. ΜΑΖΗΣ
Κριτικὴ στὴν νταβουτογλιανὴ ἀπόπειρα διατυπώσεως τοῦ μαθηματικοῦ Τύπου τῆς ἰσχύος.
Στὴν προσπάθειά του ὁ Davutoğlu νὰ ὁρίσει τὶς συστημικὲς ἰσορροπίες ἰσχύος ὥστε νὰ ἐντάξει κατόπιν καὶ τὴν Τουρκία σὲ αὐτὸ καὶ νὰ μελετήσει τὸ γεωστρατηγικὸ παρὸν καὶ τὸ μέλλον της, διατυπώνει ἕνα ψευδομαθηματικὸ «τύπο ἐθνικῆς ἰσχύος» μὲ ἀπολύτως γενικοὺς καὶ ἀποκλειστικῶς ποιοτικοὺς συντελεστάς, χωρὶς νὰ προτείνει -ἔστω καὶ γενικόλογα- μιὰ διαδικασία ποσοτικοποιήσεώς τους γιὰ τὶς ἀνάγκες τοῦ μελλοντικοῦ Ὑποδείγματός του.
Ἐπίσης ἀπὸ πλευρᾶς καθαρὰ μαθηματικοῦ φορμαλισμοῦ, αὐτὸς ὁ δῆθεν μαθηματικὸς τύπος εἶναι γραμμένος μόνον γιὰ νὰ καλύψει ἕνα «ὀπτικο-αἰσθητικὸ» ἀποτέλεσμα, ἐφ’ ὅσον π.χ. τὸ γινόμενο ὁσωνδήποτε πραγματικῶν ἀριθμῶν [ἂν ὑποθέσουμε ὅτι τὰ ΣΝ (Στρατηγικὴ Νοοτροπία), ΣΣ (Στρατηγικὸς Σχεδιασμὸς) καὶ ΠΒ (Πολιτικὴ Βούλησις) μποροῦν νὰ ἐκφρασθοῦν ὡς πραγματικοὶ ἀριθμοί, δηλ. ὑποσύνολα του (R0+)] πολλαπλασιαζόμενοι μὲ ἕνα ἄθροισμα ἐντὸς παρενθέσεως, δὲν χρειάζεται τὸ ἴδιο νὰ τεθεῖ ἐντὸς παρενθέσεως!
Ἀπὸ τὴν ἄλλην πλευρά, ἀπαιτεῖται νὰ προτείνει μιὰ μέθοδο ποσοτικοποιήσεως τῶν ὅρων, π.χ: Στρατηγικὴ Νοοτροπία, Στρατηγικὸς Σχεδιασμὸς καὶ Πολιτικὴ Βούλησις. Δὲν θεωροῦμε ἀδύνατο κάτι τέτοιο. Ἄλλως τε στὴν Συστημικὴ Ἀνάλυση ποὺ πρεσβεύομε, ποσοτικοποιοῦμε ἀνάλογα μεγέθη (πάντα μὲ τὶς δέουσες ἐπιφυλάξεις φυσικά).
Ἁπλῶς θεωροῦμε ὅτι ἡ πρότασις ποσοτικῶν μεθόδων γιὰ τὴν μετατροπτῶν ἀνωτέρω συντελεστῶν ἦταν ἀπαραίτητος. Ἀπὸ τὴν ἄλλη πλευρά, δὲν παρουσιάζεται κάποιος θεωρητικὸς προβληματισμὸς σχετικῶς πρὸς τὸ μέγεθος τῆς «ἰσορροπίας τῆς ἰσχύος» ποὺ ὑποφώσκει σὲ ὅλο τὸ ἔργο τοῦ Νταβούτογλου.
Θὰ ἀνέμενε λοιπὸν κανείς, νὰ κατατεθεῖ ἀπὸ τὸν συγγραφέα, ἐφ’ ὅσον ἐπιθυμεῖ νὰ ὁμιλήσει θεωρητικῶς γιὰ παραμέτρους ἰσχύος καὶ στρατηγικὸ σχεδιασμό, μιὰ παρουσίασις σχετικὰ μὲ τὸ ἐπιστημολογικὸ πρόβλημα ποὺ ἐμφανίζει ὁ ὅρος «ἰσορροπία τῆς ἰσχύος», ὅπως καὶ τὸ ζήτημα τοῦ ὁρισμοῦ τῆς «ἰσορροπίας τῆς ἰσχύος» στὸ πλαίσιο τῆς παραδοσιακῆς «κατανοησιαρχικῆς» προσεγγίσεως, τὸ ὁποῖον εἶναι θεμελιῶδες καὶ γιὰ τὸν ἴδιο τὸν Davutoğlu.
Ἰδιαιτέρως ὅταν ἡ ἀντίληψις αὐτή χαρακτηρίζει μέχρι σήμερα τὶς θεωρήσεις τῆς ὁλότητος σχεδὸν τῶν πολιτικῶν, τῶν θεωρητικῶν, ἀλλὰ καὶ τῶν σκεπτομένων πολιτῶν.
Περὶ τῆς σαφεστάτης... ἀσαφείας τοῦ ὁρισμοῦ τῆς ἰσχύος καὶ ποιά ἡ θεωρητικὴ ἐπιλογὴ Νταβούτογλου περὶ αὐτῆς
Ὀφείλομε λοιπόν, πρὸς ἄρσιν τῆς θεωρητικῆς θεμελιώσεως τῶν ἰσχυρισμῶν μας, ἀλλὰ καὶ διαφωτίσεως τοῦ μὴ ἀπολύτως καὶ ἐμβριθῶς ἐξειδικευμένου ἀναγνώστου, νὰ τονίσομε ὅτι ἀποτελεῖ θέσφατο τῆς διεθνολογικῆς κοινότητος τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπῆρξε σοβαρὰ ἐπιστημονικὴ ἐπεξεργασία τῆς ὁρολογίας καὶ τῆς σημασιολογήσεως τῆς ἐννοίας τῆς «ἰσορροπίας τῆς ἰσχύος» καὶ «ἔχει ἀσκηθεῖ ἔντονος κριτικὴ στὸν ὅρον ἰσορροπία δυνάμεων μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι προκαλεῖ σοβαρὰν αἰτιολογικὴ σύγχυση» οὕτως ὥστε ὁ Ernst Haas νὰ ἀναφέρε μὲ ἀπόγνωση ὅτι: «Δὲν θὰ ὑπῆρχε καμμία δυσκολία στὴν διεξαγωγὴ αὐτῆς τῆς ἐργασίας ἐὰν ὁ ὅρος ‘ἰσορροπία ἰσχύος’ ἦτο ὑπεράνω φιλολογικῶν, σημασιολογικῶν καὶ θεωρητικῶν ἀσαφειῶν.
Δυστυχῶς ὅμως δὲν εἶναι. Ὁ ὅρος ὁρίζεται διαφορετικὰ ἀπὸ διαφορετικοὺς συγγραφεῖς, δὲν καθορίζεται ὅμως ἐπ' ἀκριβῶς ἀπὸ κανένα ἐνῷ ἀποτελεῖ τελικῶς τὴν κεντρικὴ ἀντίληψη σὲ πολλὲς καὶ ἐντελῶς διαφορετικὲς θεωρίες διεθνῶν σχέσεων».
Ὁ Haas ὑπενθυμίζει ἀκόμη ὅτι ὁ Morgenthau, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ εἰσηγητής, χρήστης καὶ κατ’ ἐξοχὴν ὑποστηρικτὴς τοῦ ὅρου «ἰσορροπία ἰσχύος», καὶ ἕνας ἐκ τῶν θεωρητικῶν «ἰνδαλμάτων» τοῦ Davutoğlu, δηλώνει ὅτι ὁ ὅρος φέρει τοὐλάχιστον τὶς ἑξῆς σημασίες:
i) Μιὰ πολιτικὴ ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ σὲ μιὰ συγκεκριμένη κατανομὴ τῆς ἰσχύος.
ii) Περιγραφὴ οἱουδήποτε καθεστῶτος σχέσεων στὴν διεθνῆ πολιτική.
iii) Ἕνα περίπου ἰσότιμο καθεστὼς κατανομῆς δυνάμεων σὲ διεθνὲς ἐπίπεδο καί,
iv) Ἕνας ὅρος γιὰ νὰ περιγράφεται ἡ ὁποιαδήποτε κατανομὴ δυνάμεων σὲ ἐπίπεδο διεθνῶν σχέσεων.
Ὁ ἴδιος ὁ Ε. Haas διακρίνει τοὐλάχιστον... ὀκτὼ (!) διαφορετικὲς σημασίες στὴν χρήση τοῦ ὅρου, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ὁ Davutoğlu, φαίνεται νὰ υἱοθετεῖ μιὰ σύνθεση τῶν κατωτέρω τριῶν:
i) τὴν Ἰσορροπία ὡς «Ἡγεμονία» (Hegemony) ἢ ἐπιδίωξη ἡγεμονίας, ὅπως συμβαίνει στὴν περίπτωση τοῦ Nicholas Spykman, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ἀντελαμβάνετο τὴν ἰσορροπία ἰσχύος ὡς ὑπαινισσομένη τὴν ἀναζήτηση τῆς ἡγεμονίας.
Ἡ θέσις τοῦ Spykman ὅτι ὅλα τὰ κράτη ἀναζητοῦν μία ἡγεμονικὴ θέση κι’ ὡς ἐκ τούτου εὑρίσκονται σὲ μία περισσότερον ἢ ὀλιγώτερον συνεχῆ ἀντιπαράθεση τὸ ἕνα μὲ τὸ ἄλλο, ἔχει -κατὰ τὸν Ηaas- ὡς φυσικὴ συνέπεια τὸ γεγονὸς ὅτι ἂν σταματήσει ὀλίγον πρὶν τὸν ὁλοκληρωτικὸ πόλεμο, ὀφείλει νὰ καταλήξει σὲ κάποιο εἶδος ἰσορροπίας.
Ὡστόσον, ὅπως συμπεραίνει ὁ Haas παραθέτοντας τὸ κατωτέρω ἀπόσπασμα τοῦ Spykman, ἡ τελευταία, δὲν δύναται ποτὲ νὰ εἶναι σταθερά, διότι οἱ πολιτικοὶ δὲν ἀναζητοῦν τὴν «ἰσορροπία», ἀλλὰ τὴν ἡγεμονία.
Γράφει χαρακτηριστικῶς ὁ Spykman στὸ συγκεκριμένο σημεῖο:
«Εἶναι ἀληθὲς ὅτι τὰ κράτη ἐνδιαφέρονται μόνον γιὰ μία ἰσορροπία πρὸς ὄφελός τους. Στόχος τους εἶναι ὄχι ἡ ἰσορροπία, ἀλλὰ ἕνα εὐρὺ περιθώριο. Δὲν ὑπάρχει πραγματικὴ ἀσφάλεια στὸ νὰ εἶσαι τόσον ἰσχυρός, ὅσον καὶ ἕνας δυνάμει ἐχθρός. Ἡ μόνη ἀσφάλεια εὑρίσκεται στὸ νὰ εἶναι ὀλίγον ἰσχυρότερος. Δὲν ὑπάρχει δυνατότης δράσεως ἂν ἡ ἰσχὺς κάποιου ἐλέγχεται πλήρως. Ὑπάρχει ἡ πιθανότης ἀσκήσεως θετικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς μόνον σὲ περίπτωση ὑπάρξεως ἑνὸς περιθωρίου ἰσχύος ποὺ μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθεῖ ἐλεύθερα. Ὅποια κι ἂν εἶναι ἡ θεωρία καὶ ἡ ἐκλογίκευσις, πρακτικὸ σκοπὸ ἀποτελεῖ ἡ διαρκὴς βελτίωσις τῆς σχετικῆς θέσεως ἰσχύος τοῦ ἰδίου τοῦ κράτους. Ἡ ἐπιθυμητὴ ἰσορροπία εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐξουδετερώνει τὰ ὑπόλοιπα κράτη, ἀφήνοντας τὸ κράτος ἐλεύθερο νὰ διαδραματίσει τὸν ρόλο τῆς ἀποφασιστικῆς δυνάμεως καὶ τῆς ἀποφασιστικῆς φωνῆς».
ii) τὴν Ἰσορροπία ὡς «Πολιτικὴ Ἰσχύος (Power politics)» ἐν γένει. Ἐκεῖ ὁ E. Haas ἀναφέρει, παραπέμποντας στὸν L. Bücher, πὼς σὲ πολλὲς εὐκαιρίες τὰ κείμενα καταδεικνύουν ὅτι «Ἡ πάλη γιὰ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος πράγματι ἀποτελεῖ μία διαπάλη γιὰ ἰσχύ». Συμπεραίνει ὅτι στὶς περιπτώσεις αὐτὲς «Ἡ ἰσχύς, ἡ πολιτικὴ ἀμιγοῦς ἰσχύος, ἡ Realpolitik, καὶ ἡ ἰσορροπία ἰσχύος σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο συγχωνεύονται σὲ μία ἔννοια, αὐτὴν ποὺ θέλει τὴν ἐπιβίωση τοῦ κράτους στὰ πλαίσια ἑνὸς ἀνταγωνιστικοῦ διεθνοῦς κόσμου νὰ ἀπαιτεῖ τὴν χρήση τῆς ἰσχύος δίχως ἠθικοὺς φραγμούς.
Ὁ Λόρδος Bolingbroke, στὸ συναρπαστικόν του ἔργο Letters on the Study and Use Of History, ἐξέφρασε παρόμοιες ἀπόψεις. Κατ’ οὐσίαν, ὑπεστήριξε ὅτι ἡ ἔννοια τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος ἀπετέλεσε ἁπλῶς ἕνα ἐξαιρετικὰ πρακτικὸ ἐπινόημα, μέσῳ τοῦ ὁποίου τὰ κράτη τῆς Εὐρώπης θὰ μποροῦσαν νὰ καθορίσουν πότε νὰ συνδυάσουν τὶς δυνάμεις τους σὲ ἀμυντικὲς συμμαχίες ἐνάντια σὲ ὅποιο κράτος ὡμοίαζε νὰ ἐπιδιώκει τὴν ἡγεμονία, νὰ «θέσει ὑπὸ κίνδυνον τὶς ἐλευθερίες τους», τ. ἔ. νὰ τὰ ἀπορροφήσει. Ἐφ’ ὅσον ἡ ἐν λόγῳ ἐπιθυμία ἐθεωρεῖτο ἐγγενὴς τόσον στὴν Γαλλία, ὅσον καὶ τὴν Αὐστρία ἀνὰ πᾶσα στιγμή, ἡ ἰσορροπία ἰσχύος λαμβάνει τὴν ἔννοια τοῦ ὁποιουδήποτε συνδυασμοῦ δυναμέων προκειμένου νὰ ἐμποδισθεῖ ἡ "ἐπίθεσις".
Αὐτὴ ἡ διατύπωσις τοῦ ὅρου συχνάκις ἐπεκτείνεται προκειμένου νὰ συμπεριλάβει ὅλους τοὺς παράγοντες ποὺ συντελοῦν στὴν κρατικὴ ἰσχὺ καὶ κυρίως τὶς στρατιωτικές ἐγκαταστάσεις, τὶς στρατιωτικὲς δυνατότητες καὶ τὶς στρατηγικὲς θέσεις.
iii) τὴν Ἰσορροπία ὡς ἕνα «Παγκόσμιο Νόμο τῆς Ἱστορίας (Universal Law of History)». Τὴν σημασιολογικὴ αὐτὴν ὁμάδα ὁ Haas τὴν ὁριοθετεῖ μὲ παραδείγματα ἀπὸ τὸ ἔργο τῶν John Basset Moore, Frederick L. Schuman, Η. Morgenthau, J. - J. Rousseau, Friedrich Ratzel, l. Donnadieu καὶ A. Sorel.
Ἐκεῖ ἀναφέρει διεξοδικῶς: «Ὁ John Basset Moore κάποτε ἔγραψε ὅτι: «Αὐτὸ ποὺ καλεῖται ἰσορροπία ἰσχύος εἶναι ἁπλῶς μία ἐκδήλωσις τοῦ ἀρχεγόνου ἐνστίκτου τῆς «αὐτοαμύνης», τὸ ὁποῖον τείνει νὰ παραγάγει συνδυασμοὺς σὲ ὅλες τὶς ἀνθρώπινες σχέσεις, τόσον τὶς ἐθνικὲς ὅσον καὶ τὶς διεθνεῖς, καὶ ἐκδηλώνεται πολὺ συχνὰ μέσῳ τῆς ἐπιθετικότητος. Ὁ ἐμφύλιος πόλεμος τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν δὲν ἦταν ἡ μοναδικὴ ἀπόρροια ἑνὸς ἀνταγωνισμοῦ γιὰ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος, ἀλλὰ εἶναι εὐρέως γνωστὸν ὅτι κάποιες περιοχὲς τῆς χώρας ἔχουν εὑρεθῆ καὶ παλαιότερα σὲ μόνιμες γενικὲς σχέσεις ἀμοιβαίας ὑποστηρίξεως, ἐξ αἰτίας ἑνὸς σταθεροῦ κοινοῦ συμφέροντος γιὰ ἕνα καὶ μόνο ζήτημα».
Ἔτσι συμπεραίνει ὅτι ἀφετηρία τῶν ἐν λόγῳ χρήσεων εἶναι καὶ πάλιν ἡ ὑποτιθέμενη ἀναπόφευκτος καὶ φυσικὴ διαπάλη μεταξὺ τῶν κρατῶν γιὰ ὑπερίσχυση καὶ ἡ ἐξ ἴσου φυσικὴ ἀντίστασις σὲ τέτοιου εἴδους ἀπόπειρες. Δεδομένων τῶν δύο αὐτῶν θεωρήσεων, προκύπτει ὅτι ὅσο συνεχίζουν νὰ εὑρίσκονται σὲ ἰσχύ, διαπιστώνεται ἡ τάσις ὑπάρξεως μιᾶς «ἰσορροπίας» μεταξὺ κρατῶν ποὺ ἀναζητοῦν τὴν ἐπέκταση καὶ ἐκείνων ποὺ ἀντίκεινται σὲ αὐτὴν τὴν ἀναζήτηση.
Στὴν ἐκδοχὴ τῆς ἰσορροπίας τοῦ Frederick L. Schuman, ὑφίσταται ἡ τάσις σὲ ὅλα τὰ ρεβιζιονιστικὰ κράτη νὰ συντάσσονται ἐνάντια σὲ ἐκείνους ποὺ δείχνονται ἀνυπόμονοι νὰ διατηρήσουν τὶς κρατοῦσες συνθῆκες.
Ἀναφορικῶς πρὸς τὴν περίπτωση τοῦ καθηγητοῦ Morgenthau σημειώνει ὅτι συμφώνως πρὸς τὴν άποψη τοῦ ἀμερικανοῦ ρεαλιστοῦ θεωρητικοῦ τὰ «ἰμπεριαλιστικὰ» κράτη τείνουν νὰ παρατάσσονται ἐνάντια σὲ ἐκεῖνα ποὺ ὑπερασπίζονται τὸ status quo, παράγοντας κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο μία ἰσορροπία. Συνεπῶς, συχνὰ εἶναι ἔμφυτος σὲ αὐτὴν τὴν διατύπωση ἡ θεώρησις τῆς Εὐρώπης ὡς ἑνὸς μεγάλου «συνασπισμοῦ» ὑπὸ ὁμοιογενεῖς ἠθικὲς ἀρχὲς καὶ θρησκεία, καθὼς καὶ ὑπὸ τοὺς κανόνες τοῦ διεθνοῦς δικαίου. Ὁμοίως, ἡ διαπάλη γιὰ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος ἀποτελεῖ μέρος τοῦ ἐν λόγῳ συστήματος καὶ τείνει πρὸς τὴν διατήρηση τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος, ἀποφεύγοντας τὴν ἡγεμονίαν ἑνὸς καὶ μόνον μέλους.
Ἀσφαλῶς, σὲ αὐτὴν τὴν διατύπωση ἐντοπίζεται συχνότερα ἡ ἀναλογία τῆς μηχανικῆς ἰσορροπίας. Ἐκεῖ μνημονεύει τὴν ἄποψη τοῦ Ρουσσὼ ὅτι «Τὰ ἔθνη τῆς Εὐρώπης σχηματίζουν μεταξύ τους σιωπηρὰ ἕνα ἔθνος...
Τὸ παρὸν σύστημα τῆς Εὐρώπης διαθέτει ἀκριβῶς τὸν βαθμὸ σταθερότητος ποὺ τὸ διατηρεῖ σὲ μία διαρκῆ κατάσταση κινήσεως δίχως νὰ τὸ διαταράσσει. Ἡ ἰσορροπία ποὺ ὑπάρχει στὴν ἰσχὺ αὐτῶν τῶν ἀποκλινόντων μελῶν τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινωνίας ἀποτελεῖ περισσότερον φυσικό, παρὰ τεχνητὸ ἔργο. Διατηρεῖται δίχως προσπάθεια, κατὰ τέτοιον τρόπο, ὥστε ἂν κλίνει ἀπὸ τὴν μία πλευρά, ἐπανέρχεται πολὺ σύντομα ἀπὸ τὴν ἄλλη... Αὐτὸ τὸ σύστημα τῆς Εὐρώπης διατηρεῖται ἀπὸ τὴν συνεχῆ ἐπαγρύπνιση ἡ ὁποία παρατηρεῖ ὅλες τὶς διαταραχὲς στὴν ἰσορροπία ἰσχύος».
Στὴν περίπτωση τοῦ Ratzel, ὁ Haas θεωρεῖ πὼς ὁ γερμανὸς Γεωγράφος/Γεωπολιτικὸς προσέδωκε σὲ αὐτὴν τὴν ἔποψη ἕνα γεωγραφικὸ προσανατολισμό, ἰσχυριζόμενος ὅτι κατὰ τὴν διάρκεια τῆς «νεανικῆς περιόδου» τῶν κρατῶν, λαμβάνει χώρα μία συνεχὴς διαδικασία διαστολῆς καὶ συστολῆς σὲ ἕνα δεδομένο Raum (χῶρο), καταλήγοντας σὲ μία φυσικὴ ἰσορροπία μεταξὺ τῶν νεαρῶν ἀνταγωνιστῶν. Εἴτε στὰ πλαίσια αὐτῆς τῆς ἐκδοχῆς ἢ χωρὶς τὸ ὄφελος τῶν γεωπολιτικῶν ἐννοιῶν, ἡ θεωρία εἶναι εὐρέως ὑποστηριζομένη, ἀνταποκρινομένη περίπου σὲ αὐτὸ ποὺ ὁ καθηγητὴς Wight ἀποκαλεῖ «στατικὴ ἰσορροπίαν ἰσχύος».
Ἔχει γίνει ἐκτενὴς ἀναφορὰ σὲ αὐτὴν ἀπὸ τὸν Donnadieu, ὁ ὁποῖος ἰσχυρίσθη ὅτι «Ἡ μοῖρα παίρνει μαζῇ της ἐκεῖνον ποὺ συναινεῖ καὶ παρασύρει ἐκεῖνον ποὺ ἀρνεῖται!», ὅπως εἶπε ὁ Ραμπελαί. Εἶναι λοιπὸν προφανὴς ἡ ἔποψις ὅτι γιὰ τὴν προσέγγιση αὐτὴν τῆς ἰσορροπίας τῆς ἰσχύος, αὐτὴ ἀποτελεῖ μία ἐξ αὐτῶν τῶν ἀναγκαστικῶν δυνάμεων. Ἄλλοις λόγοις, πρόκειται γιὰ τὴν ἔκφραση ἑνὸς νόμου στὴν ζωὴ τῶν ἐθνῶν.
Ἐνῷ γιὰ τὴν περίπτωση τοῦ Albert Sorel, ὁ Haas θεωρεῖ ὅτι ἡ ἐκδοχὴ τοῦ παγκοσμίου νόμου ὑπέστη περαιτέρω ἐπεξεργασία. Ἐν πρώτοις, ὁ Sorel δὲν ἰσχυρίσθη τὴν «οἰκουμενικότητα» τῆς ἀρχῆς, ἀλλὰ περιώρισε τὴν ἐφαρμογή της στὴν Εὐρώπη τοῦ παλαιοῦ καθεστῶτος (ancient régime), κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ὁποίου, ἡ πολιτικὴ μεταξὺ τῶν ἀνωτάτων ἀρχόντων, ἐθεωρεῖτο ἐξ ὁλοκλήρου ἀπηλλαγμένη ἀπὸ ἰδεολογικὲς ὁρίζουσες. Ἐπὶ πλέον, ἐνῷ ἀντιμετώπισε τὶς πολιτικὲς τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος ὡς «φυσικὲς» καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ ἐνστικτώδεις, παρεδέχθη ἐν τούτοις, ὅτι ἡ πρακτικὴ τῆς ἐξισορροπήσεως ἀπετελοῦσε τὸ ἀποτέλεσμα λογικῶν ἀποφάσεων βασιζομένων στὴν ἀρχὴ τοῦ raison d’ état. Γιὰ τὸν Sorel, ἡ πολιτικὴ δρᾶσις ἀποτελεῖ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐπιθυμίας γιὰ «ἐξουσία κατόπιν δράσεως», τῆς ἀπληστίας καὶ τοῦ φθόνου. Ἡ ἐπέκτασις συνιστᾷ τὸ πολιτικὸ κίνητρο τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὸ κλειδὶ γιὰ τὴν κατανόηση τῶν διεθνῶν σχέσεων.
Καὶ τὸ raison d’ état «κυριαρχεῖ σὲ ὅλες τὶς καταστάσεις στὶς ὁποῖες κάποιος νοιώθει ἀρκετὰ ἰσχυρὸς προκειμένου νὰ ἀκολουθήσει μὲ ἀτιμωρησία τὶς πολιτικὲς ποὺ προτείνονται ἀπὸ αὐτόν. Ἀποτελεῖ τὴν ἔμπνευση γιὰ τὶς ἴδιες σκέψεις στὴν Βιέννη καὶ τὸ Βερολῖνον. Οἱ νεαροὶ κυβερνῆτες καὶ μελλοντικοὶ ὑπουργοὶ μαθαίνουν γι’ αὐτό.
***********
Περὶ τῆς σαφεστάτης... ἀσαφείας τοῦ ὁρισμοῦ τῆς ἰσχύος καὶ ποιά ἡ θεωρητικὴ ἐπιλογὴ Νταβούτογλου περὶ αὐτῆς
Ὀφείλομε λοιπόν, πρὸς ἄρσιν τῆς θεωρητικῆς θεμελιώσεως τῶν ἰσχυρισμῶν μας, ἀλλὰ καὶ διαφωτίσεως τοῦ μὴ ἀπολύτως καὶ ἐμβριθῶς ἐξειδικευμένου ἀναγνώστου, νὰ τονίσομε ὅτι ἀποτελεῖ θέσφατο τῆς διεθνολογικῆς κοινότητος τὸ γεγονὸς ὅτι δὲν ὑπῆρξε σοβαρὰ ἐπιστημονικὴ ἐπεξεργασία τῆς ὁρολογίας καὶ τῆς σημασιολογήσεως τῆς ἐννοίας τῆς «ἰσορροπίας τῆς ἰσχύος» καὶ «ἔχει ἀσκηθεῖ ἔντονος κριτικὴ στὸν ὅρον ἰσορροπία δυνάμεων μὲ τὴν αἰτιολογία ὅτι προκαλεῖ σοβαρὰν αἰτιολογικὴ σύγχυση» οὕτως ὥστε ὁ Ernst Haas νὰ ἀναφέρε μὲ ἀπόγνωση ὅτι: «Δὲν θὰ ὑπῆρχε καμμία δυσκολία στὴν διεξαγωγὴ αὐτῆς τῆς ἐργασίας ἐὰν ὁ ὅρος ‘ἰσορροπία ἰσχύος’ ἦτο ὑπεράνω φιλολογικῶν, σημασιολογικῶν καὶ θεωρητικῶν ἀσαφειῶν.
Δυστυχῶς ὅμως δὲν εἶναι. Ὁ ὅρος ὁρίζεται διαφορετικὰ ἀπὸ διαφορετικοὺς συγγραφεῖς, δὲν καθορίζεται ὅμως ἐπ' ἀκριβῶς ἀπὸ κανένα ἐνῷ ἀποτελεῖ τελικῶς τὴν κεντρικὴ ἀντίληψη σὲ πολλὲς καὶ ἐντελῶς διαφορετικὲς θεωρίες διεθνῶν σχέσεων».
Ὁ Haas ὑπενθυμίζει ἀκόμη ὅτι ὁ Morgenthau, ὁ ὁποῖος ἦταν ὁ εἰσηγητής, χρήστης καὶ κατ’ ἐξοχὴν ὑποστηρικτὴς τοῦ ὅρου «ἰσορροπία ἰσχύος», καὶ ἕνας ἐκ τῶν θεωρητικῶν «ἰνδαλμάτων» τοῦ Davutoğlu, δηλώνει ὅτι ὁ ὅρος φέρει τοὐλάχιστον τὶς ἑξῆς σημασίες:
i) Μιὰ πολιτικὴ ἡ ὁποία ἀποσκοπεῖ σὲ μιὰ συγκεκριμένη κατανομὴ τῆς ἰσχύος.
ii) Περιγραφὴ οἱουδήποτε καθεστῶτος σχέσεων στὴν διεθνῆ πολιτική.
iii) Ἕνα περίπου ἰσότιμο καθεστὼς κατανομῆς δυνάμεων σὲ διεθνὲς ἐπίπεδο καί,
iv) Ἕνας ὅρος γιὰ νὰ περιγράφεται ἡ ὁποιαδήποτε κατανομὴ δυνάμεων σὲ ἐπίπεδο διεθνῶν σχέσεων.
Ὁ ἴδιος ὁ Ε. Haas διακρίνει τοὐλάχιστον... ὀκτὼ (!) διαφορετικὲς σημασίες στὴν χρήση τοῦ ὅρου, ἀπὸ τὶς ὁποῖες ὁ Davutoğlu, φαίνεται νὰ υἱοθετεῖ μιὰ σύνθεση τῶν κατωτέρω τριῶν:
i) τὴν Ἰσορροπία ὡς «Ἡγεμονία» (Hegemony) ἢ ἐπιδίωξη ἡγεμονίας, ὅπως συμβαίνει στὴν περίπτωση τοῦ Nicholas Spykman, ὁ ὁποῖος ἐπίσης ἀντελαμβάνετο τὴν ἰσορροπία ἰσχύος ὡς ὑπαινισσομένη τὴν ἀναζήτηση τῆς ἡγεμονίας.
Ἡ θέσις τοῦ Spykman ὅτι ὅλα τὰ κράτη ἀναζητοῦν μία ἡγεμονικὴ θέση κι’ ὡς ἐκ τούτου εὑρίσκονται σὲ μία περισσότερον ἢ ὀλιγώτερον συνεχῆ ἀντιπαράθεση τὸ ἕνα μὲ τὸ ἄλλο, ἔχει -κατὰ τὸν Ηaas- ὡς φυσικὴ συνέπεια τὸ γεγονὸς ὅτι ἂν σταματήσει ὀλίγον πρὶν τὸν ὁλοκληρωτικὸ πόλεμο, ὀφείλει νὰ καταλήξει σὲ κάποιο εἶδος ἰσορροπίας.
Ὡστόσον, ὅπως συμπεραίνει ὁ Haas παραθέτοντας τὸ κατωτέρω ἀπόσπασμα τοῦ Spykman, ἡ τελευταία, δὲν δύναται ποτὲ νὰ εἶναι σταθερά, διότι οἱ πολιτικοὶ δὲν ἀναζητοῦν τὴν «ἰσορροπία», ἀλλὰ τὴν ἡγεμονία.
Γράφει χαρακτηριστικῶς ὁ Spykman στὸ συγκεκριμένο σημεῖο:
«Εἶναι ἀληθὲς ὅτι τὰ κράτη ἐνδιαφέρονται μόνον γιὰ μία ἰσορροπία πρὸς ὄφελός τους. Στόχος τους εἶναι ὄχι ἡ ἰσορροπία, ἀλλὰ ἕνα εὐρὺ περιθώριο. Δὲν ὑπάρχει πραγματικὴ ἀσφάλεια στὸ νὰ εἶσαι τόσον ἰσχυρός, ὅσον καὶ ἕνας δυνάμει ἐχθρός. Ἡ μόνη ἀσφάλεια εὑρίσκεται στὸ νὰ εἶναι ὀλίγον ἰσχυρότερος. Δὲν ὑπάρχει δυνατότης δράσεως ἂν ἡ ἰσχὺς κάποιου ἐλέγχεται πλήρως. Ὑπάρχει ἡ πιθανότης ἀσκήσεως θετικῆς ἐξωτερικῆς πολιτικῆς μόνον σὲ περίπτωση ὑπάρξεως ἑνὸς περιθωρίου ἰσχύος ποὺ μπορεῖ νὰ χρησιμοποιηθεῖ ἐλεύθερα. Ὅποια κι ἂν εἶναι ἡ θεωρία καὶ ἡ ἐκλογίκευσις, πρακτικὸ σκοπὸ ἀποτελεῖ ἡ διαρκὴς βελτίωσις τῆς σχετικῆς θέσεως ἰσχύος τοῦ ἰδίου τοῦ κράτους. Ἡ ἐπιθυμητὴ ἰσορροπία εἶναι αὐτὴ ποὺ ἐξουδετερώνει τὰ ὑπόλοιπα κράτη, ἀφήνοντας τὸ κράτος ἐλεύθερο νὰ διαδραματίσει τὸν ρόλο τῆς ἀποφασιστικῆς δυνάμεως καὶ τῆς ἀποφασιστικῆς φωνῆς».
ii) τὴν Ἰσορροπία ὡς «Πολιτικὴ Ἰσχύος (Power politics)» ἐν γένει. Ἐκεῖ ὁ E. Haas ἀναφέρει, παραπέμποντας στὸν L. Bücher, πὼς σὲ πολλὲς εὐκαιρίες τὰ κείμενα καταδεικνύουν ὅτι «Ἡ πάλη γιὰ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος πράγματι ἀποτελεῖ μία διαπάλη γιὰ ἰσχύ». Συμπεραίνει ὅτι στὶς περιπτώσεις αὐτὲς «Ἡ ἰσχύς, ἡ πολιτικὴ ἀμιγοῦς ἰσχύος, ἡ Realpolitik, καὶ ἡ ἰσορροπία ἰσχύος σὲ αὐτὸ τὸ σημεῖο συγχωνεύονται σὲ μία ἔννοια, αὐτὴν ποὺ θέλει τὴν ἐπιβίωση τοῦ κράτους στὰ πλαίσια ἑνὸς ἀνταγωνιστικοῦ διεθνοῦς κόσμου νὰ ἀπαιτεῖ τὴν χρήση τῆς ἰσχύος δίχως ἠθικοὺς φραγμούς.
Ὁ Λόρδος Bolingbroke, στὸ συναρπαστικόν του ἔργο Letters on the Study and Use Of History, ἐξέφρασε παρόμοιες ἀπόψεις. Κατ’ οὐσίαν, ὑπεστήριξε ὅτι ἡ ἔννοια τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος ἀπετέλεσε ἁπλῶς ἕνα ἐξαιρετικὰ πρακτικὸ ἐπινόημα, μέσῳ τοῦ ὁποίου τὰ κράτη τῆς Εὐρώπης θὰ μποροῦσαν νὰ καθορίσουν πότε νὰ συνδυάσουν τὶς δυνάμεις τους σὲ ἀμυντικὲς συμμαχίες ἐνάντια σὲ ὅποιο κράτος ὡμοίαζε νὰ ἐπιδιώκει τὴν ἡγεμονία, νὰ «θέσει ὑπὸ κίνδυνον τὶς ἐλευθερίες τους», τ. ἔ. νὰ τὰ ἀπορροφήσει. Ἐφ’ ὅσον ἡ ἐν λόγῳ ἐπιθυμία ἐθεωρεῖτο ἐγγενὴς τόσον στὴν Γαλλία, ὅσον καὶ τὴν Αὐστρία ἀνὰ πᾶσα στιγμή, ἡ ἰσορροπία ἰσχύος λαμβάνει τὴν ἔννοια τοῦ ὁποιουδήποτε συνδυασμοῦ δυναμέων προκειμένου νὰ ἐμποδισθεῖ ἡ "ἐπίθεσις".
Αὐτὴ ἡ διατύπωσις τοῦ ὅρου συχνάκις ἐπεκτείνεται προκειμένου νὰ συμπεριλάβει ὅλους τοὺς παράγοντες ποὺ συντελοῦν στὴν κρατικὴ ἰσχὺ καὶ κυρίως τὶς στρατιωτικές ἐγκαταστάσεις, τὶς στρατιωτικὲς δυνατότητες καὶ τὶς στρατηγικὲς θέσεις.
iii) τὴν Ἰσορροπία ὡς ἕνα «Παγκόσμιο Νόμο τῆς Ἱστορίας (Universal Law of History)». Τὴν σημασιολογικὴ αὐτὴν ὁμάδα ὁ Haas τὴν ὁριοθετεῖ μὲ παραδείγματα ἀπὸ τὸ ἔργο τῶν John Basset Moore, Frederick L. Schuman, Η. Morgenthau, J. - J. Rousseau, Friedrich Ratzel, l. Donnadieu καὶ A. Sorel.
Ἐκεῖ ἀναφέρει διεξοδικῶς: «Ὁ John Basset Moore κάποτε ἔγραψε ὅτι: «Αὐτὸ ποὺ καλεῖται ἰσορροπία ἰσχύος εἶναι ἁπλῶς μία ἐκδήλωσις τοῦ ἀρχεγόνου ἐνστίκτου τῆς «αὐτοαμύνης», τὸ ὁποῖον τείνει νὰ παραγάγει συνδυασμοὺς σὲ ὅλες τὶς ἀνθρώπινες σχέσεις, τόσον τὶς ἐθνικὲς ὅσον καὶ τὶς διεθνεῖς, καὶ ἐκδηλώνεται πολὺ συχνὰ μέσῳ τῆς ἐπιθετικότητος. Ὁ ἐμφύλιος πόλεμος τῶν Ἡνωμένων Πολιτειῶν δὲν ἦταν ἡ μοναδικὴ ἀπόρροια ἑνὸς ἀνταγωνισμοῦ γιὰ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος, ἀλλὰ εἶναι εὐρέως γνωστὸν ὅτι κάποιες περιοχὲς τῆς χώρας ἔχουν εὑρεθῆ καὶ παλαιότερα σὲ μόνιμες γενικὲς σχέσεις ἀμοιβαίας ὑποστηρίξεως, ἐξ αἰτίας ἑνὸς σταθεροῦ κοινοῦ συμφέροντος γιὰ ἕνα καὶ μόνο ζήτημα».
Ἔτσι συμπεραίνει ὅτι ἀφετηρία τῶν ἐν λόγῳ χρήσεων εἶναι καὶ πάλιν ἡ ὑποτιθέμενη ἀναπόφευκτος καὶ φυσικὴ διαπάλη μεταξὺ τῶν κρατῶν γιὰ ὑπερίσχυση καὶ ἡ ἐξ ἴσου φυσικὴ ἀντίστασις σὲ τέτοιου εἴδους ἀπόπειρες. Δεδομένων τῶν δύο αὐτῶν θεωρήσεων, προκύπτει ὅτι ὅσο συνεχίζουν νὰ εὑρίσκονται σὲ ἰσχύ, διαπιστώνεται ἡ τάσις ὑπάρξεως μιᾶς «ἰσορροπίας» μεταξὺ κρατῶν ποὺ ἀναζητοῦν τὴν ἐπέκταση καὶ ἐκείνων ποὺ ἀντίκεινται σὲ αὐτὴν τὴν ἀναζήτηση.
Στὴν ἐκδοχὴ τῆς ἰσορροπίας τοῦ Frederick L. Schuman, ὑφίσταται ἡ τάσις σὲ ὅλα τὰ ρεβιζιονιστικὰ κράτη νὰ συντάσσονται ἐνάντια σὲ ἐκείνους ποὺ δείχνονται ἀνυπόμονοι νὰ διατηρήσουν τὶς κρατοῦσες συνθῆκες.
Ἀναφορικῶς πρὸς τὴν περίπτωση τοῦ καθηγητοῦ Morgenthau σημειώνει ὅτι συμφώνως πρὸς τὴν άποψη τοῦ ἀμερικανοῦ ρεαλιστοῦ θεωρητικοῦ τὰ «ἰμπεριαλιστικὰ» κράτη τείνουν νὰ παρατάσσονται ἐνάντια σὲ ἐκεῖνα ποὺ ὑπερασπίζονται τὸ status quo, παράγοντας κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο μία ἰσορροπία. Συνεπῶς, συχνὰ εἶναι ἔμφυτος σὲ αὐτὴν τὴν διατύπωση ἡ θεώρησις τῆς Εὐρώπης ὡς ἑνὸς μεγάλου «συνασπισμοῦ» ὑπὸ ὁμοιογενεῖς ἠθικὲς ἀρχὲς καὶ θρησκεία, καθὼς καὶ ὑπὸ τοὺς κανόνες τοῦ διεθνοῦς δικαίου. Ὁμοίως, ἡ διαπάλη γιὰ τὴν ἰσορροπία ἰσχύος ἀποτελεῖ μέρος τοῦ ἐν λόγῳ συστήματος καὶ τείνει πρὸς τὴν διατήρηση τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος, ἀποφεύγοντας τὴν ἡγεμονίαν ἑνὸς καὶ μόνον μέλους.
Ἀσφαλῶς, σὲ αὐτὴν τὴν διατύπωση ἐντοπίζεται συχνότερα ἡ ἀναλογία τῆς μηχανικῆς ἰσορροπίας. Ἐκεῖ μνημονεύει τὴν ἄποψη τοῦ Ρουσσὼ ὅτι «Τὰ ἔθνη τῆς Εὐρώπης σχηματίζουν μεταξύ τους σιωπηρὰ ἕνα ἔθνος...
Τὸ παρὸν σύστημα τῆς Εὐρώπης διαθέτει ἀκριβῶς τὸν βαθμὸ σταθερότητος ποὺ τὸ διατηρεῖ σὲ μία διαρκῆ κατάσταση κινήσεως δίχως νὰ τὸ διαταράσσει. Ἡ ἰσορροπία ποὺ ὑπάρχει στὴν ἰσχὺ αὐτῶν τῶν ἀποκλινόντων μελῶν τῆς εὐρωπαϊκῆς κοινωνίας ἀποτελεῖ περισσότερον φυσικό, παρὰ τεχνητὸ ἔργο. Διατηρεῖται δίχως προσπάθεια, κατὰ τέτοιον τρόπο, ὥστε ἂν κλίνει ἀπὸ τὴν μία πλευρά, ἐπανέρχεται πολὺ σύντομα ἀπὸ τὴν ἄλλη... Αὐτὸ τὸ σύστημα τῆς Εὐρώπης διατηρεῖται ἀπὸ τὴν συνεχῆ ἐπαγρύπνιση ἡ ὁποία παρατηρεῖ ὅλες τὶς διαταραχὲς στὴν ἰσορροπία ἰσχύος».
Στὴν περίπτωση τοῦ Ratzel, ὁ Haas θεωρεῖ πὼς ὁ γερμανὸς Γεωγράφος/Γεωπολιτικὸς προσέδωκε σὲ αὐτὴν τὴν ἔποψη ἕνα γεωγραφικὸ προσανατολισμό, ἰσχυριζόμενος ὅτι κατὰ τὴν διάρκεια τῆς «νεανικῆς περιόδου» τῶν κρατῶν, λαμβάνει χώρα μία συνεχὴς διαδικασία διαστολῆς καὶ συστολῆς σὲ ἕνα δεδομένο Raum (χῶρο), καταλήγοντας σὲ μία φυσικὴ ἰσορροπία μεταξὺ τῶν νεαρῶν ἀνταγωνιστῶν. Εἴτε στὰ πλαίσια αὐτῆς τῆς ἐκδοχῆς ἢ χωρὶς τὸ ὄφελος τῶν γεωπολιτικῶν ἐννοιῶν, ἡ θεωρία εἶναι εὐρέως ὑποστηριζομένη, ἀνταποκρινομένη περίπου σὲ αὐτὸ ποὺ ὁ καθηγητὴς Wight ἀποκαλεῖ «στατικὴ ἰσορροπίαν ἰσχύος».
Ἔχει γίνει ἐκτενὴς ἀναφορὰ σὲ αὐτὴν ἀπὸ τὸν Donnadieu, ὁ ὁποῖος ἰσχυρίσθη ὅτι «Ἡ μοῖρα παίρνει μαζῇ της ἐκεῖνον ποὺ συναινεῖ καὶ παρασύρει ἐκεῖνον ποὺ ἀρνεῖται!», ὅπως εἶπε ὁ Ραμπελαί. Εἶναι λοιπὸν προφανὴς ἡ ἔποψις ὅτι γιὰ τὴν προσέγγιση αὐτὴν τῆς ἰσορροπίας τῆς ἰσχύος, αὐτὴ ἀποτελεῖ μία ἐξ αὐτῶν τῶν ἀναγκαστικῶν δυνάμεων. Ἄλλοις λόγοις, πρόκειται γιὰ τὴν ἔκφραση ἑνὸς νόμου στὴν ζωὴ τῶν ἐθνῶν.
Ἐνῷ γιὰ τὴν περίπτωση τοῦ Albert Sorel, ὁ Haas θεωρεῖ ὅτι ἡ ἐκδοχὴ τοῦ παγκοσμίου νόμου ὑπέστη περαιτέρω ἐπεξεργασία. Ἐν πρώτοις, ὁ Sorel δὲν ἰσχυρίσθη τὴν «οἰκουμενικότητα» τῆς ἀρχῆς, ἀλλὰ περιώρισε τὴν ἐφαρμογή της στὴν Εὐρώπη τοῦ παλαιοῦ καθεστῶτος (ancient régime), κατὰ τὴν διάρκεια τοῦ ὁποίου, ἡ πολιτικὴ μεταξὺ τῶν ἀνωτάτων ἀρχόντων, ἐθεωρεῖτο ἐξ ὁλοκλήρου ἀπηλλαγμένη ἀπὸ ἰδεολογικὲς ὁρίζουσες. Ἐπὶ πλέον, ἐνῷ ἀντιμετώπισε τὶς πολιτικὲς τῆς ἰσορροπίας ἰσχύος ὡς «φυσικὲς» καὶ σὲ μεγάλο βαθμὸ ἐνστικτώδεις, παρεδέχθη ἐν τούτοις, ὅτι ἡ πρακτικὴ τῆς ἐξισορροπήσεως ἀπετελοῦσε τὸ ἀποτέλεσμα λογικῶν ἀποφάσεων βασιζομένων στὴν ἀρχὴ τοῦ raison d’ état. Γιὰ τὸν Sorel, ἡ πολιτικὴ δρᾶσις ἀποτελεῖ τὸ ἀποτέλεσμα τῆς ἐπιθυμίας γιὰ «ἐξουσία κατόπιν δράσεως», τῆς ἀπληστίας καὶ τοῦ φθόνου. Ἡ ἐπέκτασις συνιστᾷ τὸ πολιτικὸ κίνητρο τὸ ὁποῖον ἀποτελεῖ τὸ κλειδὶ γιὰ τὴν κατανόηση τῶν διεθνῶν σχέσεων.
Καὶ τὸ raison d’ état «κυριαρχεῖ σὲ ὅλες τὶς καταστάσεις στὶς ὁποῖες κάποιος νοιώθει ἀρκετὰ ἰσχυρὸς προκειμένου νὰ ἀκολουθήσει μὲ ἀτιμωρησία τὶς πολιτικὲς ποὺ προτείνονται ἀπὸ αὐτόν. Ἀποτελεῖ τὴν ἔμπνευση γιὰ τὶς ἴδιες σκέψεις στὴν Βιέννη καὶ τὸ Βερολῖνον. Οἱ νεαροὶ κυβερνῆτες καὶ μελλοντικοὶ ὑπουργοὶ μαθαίνουν γι’ αὐτό.
Ὁ Sorel ὑποστηρίζοντας τὴν ἄποψή του θυμίζει ἕνα ἀπόσπασμα ἀπὸ τὸ Institutions politiques τοῦ Bielfeld: «Σὲ ὁποιαδήποτε κατάσταση κι’ ἂν εὑρεθεῖ ἕνα κράτος, ἡ θεμελιώδης ἀρχὴ τοῦ raison d’ état παραμένει ἀναλλοίωτος.
Ἡ ἐν λόγῳ ἀρχή, ἡ ὁποία γίνεται ἀποδεκτὴ ἀπὸ ὅλα τὰ παλαιὰ καὶ σύγχρονα ἔθνη, προβλέπει ὅτι ἡ εὐημερία τοῦ λαοῦ θὰ πρέπει πάντοτε νὰ ἀποτελεῖ τὸν ὑπέρτατο νόμο». Καὶ συμπληρώνει τὰ ἐπιχειρήματά του μὲ τὴν φράση ἑνὸς Αὐστριακοῦ διπλωμάτου, τὸ 1791 ὁ ὁποῖος φέρεται εἰπὼν ὅτι οἱ «μεγάλες δυνάμεις θὰ πρέπει νὰ συμπεριφέρονται μόνον ἐν ἁρμονίᾳ πρὸς τὸ raison d’ état. ... Τὸ συμφέρον θὰ πρέπει νὰ ὑπερνικᾷ κάθε εἶδος ἀποστροφῆς, ὅπως κι’ ἂν αὐτὴ ἐκφράζεται».
Ὁ Sorel ὑποστηρίζει ἀκόμη, κατὰ τὸν Haas, ὅτι οἱ ἴδιες οἱ ὑπερβολὲς τῶν ἀνεξελέγκτων καὶ ἐπιθετικῶν δογμάτων τοῦ raison d’ état καταλήγουν στὴν ἀντιπαράθεσή τους: μετριοπάθεια, προθυμία γιὰ συνέχιση τῆς ἐπεκτάσεως ὅταν τὸ ἀντίτιμο εἶναι μικρό, καὶ προθυμία γιὰ συμμόρφωση στὶς συνθῆκες ἂν δὲν συνεπάγεται κάποια ὑπερβολικὴ θυσία. Ὁ Sorel συνοψίζει τοὺς ἐν λόγῳ περιορισμοὺς ὑπὸ τοὺς ὅρους τοῦ «αὐτονοήτου συμφέροντος (intérêt bien entendu)» καὶ ὑποστηρίζει ὅτι ἐν περιπτώσει ἐφαρμογῆς τους, καταλήγουν σὲ μίαν ἰσορροπία ἰσχύος.
Γράφει χαρακτηριστικῶς: «Ἡ σύγκλισις τῶν φιλοδοξιῶν ἀποτελεῖ τὸ ὅριο στὴν ἐπέκταση. Ἐφ’ ὅσον δὲν ὑπάρχουν πλέον ἐδάφη πρὸς διεκδίκησιν στὴν Εὐρώπη, ἕνα κράτος μπορεῖ νὰ ἐμπλουτισθεῖ μόνον εἰς βάρος τῶν γειτόνων του. Ὡστόσον, ὅλες οἱ δυνάμεις ἔχουν συμφωνήσει νὰ μὴ ἐπιτρέπουν σὲ ἕνα κράτος ἀνάμεσά τους νὰ ἀνέλθει εἰς βάρος τῶν ἄλλων. Ἐκεῖνος ποὺ ἐγείρει ἀξιώσεις διεκδικῶντας τὸν ρόλο τοῦ λέοντος, πιθανώτατα θὰ δεῖ τοὺς ἀντιπάλους του νὰ συνασπίζονται ἐναντίον του. Ὅθεν, προκύπτει μεταξὺ τῶν μεγάλων κρατῶν ἕνα εἶδος κοινωνίας βασισμένης σὲ ἕνα κοινὸ ἐνδιαφέρον, ἤτοι τὴν διατήρηση τῶν κεκτημένων, τὴν ἀπολαβὴ κέρδους ἀνάλογα μὲ τὴν δέσμευση ποὺ αὐτὰ ἀναλαμβάνουν καὶ τὴν ἐμπόδιση ὅλων τῶν συνασπισμένων κρατῶν νὰ ὁρίζουν τὸ δίκαιο γιὰ τὰ ὑπόλοιπα».
Καὶ κατόπιν τούτων, ὁ Haas καταλήγει στὸ συμπέρασμα ὅτι: «ἡ ἰσορροπία ἰσχύος λαμβάνει τὴν ἔννοια τῆς ἐνστικτώδους ἀντιθέσεως ἀπέναντι στὴν ᾐτιολογημένη θέση τοῦ raison d’ état. Ἡ ἀνεπίγνωστος μετριο πάθεια περιορίζει προσωρινῶς τὴν προμελετημένη ἀπληστία.
Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, δημιουργεῖται μία γενικὴ διαλεκτικὴ τῶν σχέσεων ἰσχύος, στὰ πλαίσια τῆς ὁποίας οἱ ἰσορροπίες ἰσχύος διαδραματίζουν ἕνα σαφῆ ρόλο. Ὡστόσον, καμμία ἰσορροπία δὲν εἶναι μόνιμος καὶ εἶναι ὑποκειμένη στὴν ἀλλαγὴ ἀνὰ πᾶσαν στιγμή. Δὲν ἐγγυᾶται οὔτε τὴν εἰρήνη οὔτε τὸ δίκαιο. Κατ’ οὐσίαν, συνεπάγεται τὸν πόλεμο καὶ τὶς καταστροφές του, ὅποτε, ἕνα πρῴην κράτος-ἀντίβαρο, ἀποκτᾷ ἐπαρκῆ ἰσχὺ προκειμένου νὰ προβάλει μία πρόκληση στὴν ἴδια τὴν ἰσορροπία τὴν ὁποίαν ἐκλήθη νὰ δια τηρήσει».
Ἡ νταβουτογλιανὴ ἀνάλυσις, ὅπως αὐτὴ προυσιάζεται στὴν Εἰσαγωγή του καὶ ἡ χρησιμοποιουμένη ὁρολογία γιὰ τὴν ἔννοια τῶν «φυσικῶν» καὶ «πολιτικῶν συνόρων», ἀλλὰ καὶ ἡ ἔννοια τῆς «Mittellage / Κεντρικῆς στρατηγικῶς Περιοχῆς / coren areas» καὶ τοῦ «ἀγῶνος γιὰ Χῶρο / Kampf um Raum» τῶν ἀνταγωνιζόμενων ἐθνικο-κρατικῶν δρώντων μᾶς ἀναγκάζουν νὰ κατανοήσομε ὅτι ὁ συγγραφεὺς κινεῖται στὸν χῶρο τῶν ρατσελιανῶν θεωριῶν περὶ Ζωτικοῦ Χώρου / Lebensraum.
Ἡ ἐν λόγῳ ἀρχή, ἡ ὁποία γίνεται ἀποδεκτὴ ἀπὸ ὅλα τὰ παλαιὰ καὶ σύγχρονα ἔθνη, προβλέπει ὅτι ἡ εὐημερία τοῦ λαοῦ θὰ πρέπει πάντοτε νὰ ἀποτελεῖ τὸν ὑπέρτατο νόμο». Καὶ συμπληρώνει τὰ ἐπιχειρήματά του μὲ τὴν φράση ἑνὸς Αὐστριακοῦ διπλωμάτου, τὸ 1791 ὁ ὁποῖος φέρεται εἰπὼν ὅτι οἱ «μεγάλες δυνάμεις θὰ πρέπει νὰ συμπεριφέρονται μόνον ἐν ἁρμονίᾳ πρὸς τὸ raison d’ état. ... Τὸ συμφέρον θὰ πρέπει νὰ ὑπερνικᾷ κάθε εἶδος ἀποστροφῆς, ὅπως κι’ ἂν αὐτὴ ἐκφράζεται».
Ὁ Sorel ὑποστηρίζει ἀκόμη, κατὰ τὸν Haas, ὅτι οἱ ἴδιες οἱ ὑπερβολὲς τῶν ἀνεξελέγκτων καὶ ἐπιθετικῶν δογμάτων τοῦ raison d’ état καταλήγουν στὴν ἀντιπαράθεσή τους: μετριοπάθεια, προθυμία γιὰ συνέχιση τῆς ἐπεκτάσεως ὅταν τὸ ἀντίτιμο εἶναι μικρό, καὶ προθυμία γιὰ συμμόρφωση στὶς συνθῆκες ἂν δὲν συνεπάγεται κάποια ὑπερβολικὴ θυσία. Ὁ Sorel συνοψίζει τοὺς ἐν λόγῳ περιορισμοὺς ὑπὸ τοὺς ὅρους τοῦ «αὐτονοήτου συμφέροντος (intérêt bien entendu)» καὶ ὑποστηρίζει ὅτι ἐν περιπτώσει ἐφαρμογῆς τους, καταλήγουν σὲ μίαν ἰσορροπία ἰσχύος.
Γράφει χαρακτηριστικῶς: «Ἡ σύγκλισις τῶν φιλοδοξιῶν ἀποτελεῖ τὸ ὅριο στὴν ἐπέκταση. Ἐφ’ ὅσον δὲν ὑπάρχουν πλέον ἐδάφη πρὸς διεκδίκησιν στὴν Εὐρώπη, ἕνα κράτος μπορεῖ νὰ ἐμπλουτισθεῖ μόνον εἰς βάρος τῶν γειτόνων του. Ὡστόσον, ὅλες οἱ δυνάμεις ἔχουν συμφωνήσει νὰ μὴ ἐπιτρέπουν σὲ ἕνα κράτος ἀνάμεσά τους νὰ ἀνέλθει εἰς βάρος τῶν ἄλλων. Ἐκεῖνος ποὺ ἐγείρει ἀξιώσεις διεκδικῶντας τὸν ρόλο τοῦ λέοντος, πιθανώτατα θὰ δεῖ τοὺς ἀντιπάλους του νὰ συνασπίζονται ἐναντίον του. Ὅθεν, προκύπτει μεταξὺ τῶν μεγάλων κρατῶν ἕνα εἶδος κοινωνίας βασισμένης σὲ ἕνα κοινὸ ἐνδιαφέρον, ἤτοι τὴν διατήρηση τῶν κεκτημένων, τὴν ἀπολαβὴ κέρδους ἀνάλογα μὲ τὴν δέσμευση ποὺ αὐτὰ ἀναλαμβάνουν καὶ τὴν ἐμπόδιση ὅλων τῶν συνασπισμένων κρατῶν νὰ ὁρίζουν τὸ δίκαιο γιὰ τὰ ὑπόλοιπα».
Καὶ κατόπιν τούτων, ὁ Haas καταλήγει στὸ συμπέρασμα ὅτι: «ἡ ἰσορροπία ἰσχύος λαμβάνει τὴν ἔννοια τῆς ἐνστικτώδους ἀντιθέσεως ἀπέναντι στὴν ᾐτιολογημένη θέση τοῦ raison d’ état. Ἡ ἀνεπίγνωστος μετριο πάθεια περιορίζει προσωρινῶς τὴν προμελετημένη ἀπληστία.
Κατ’ αὐτὸν τὸν τρόπο, δημιουργεῖται μία γενικὴ διαλεκτικὴ τῶν σχέσεων ἰσχύος, στὰ πλαίσια τῆς ὁποίας οἱ ἰσορροπίες ἰσχύος διαδραματίζουν ἕνα σαφῆ ρόλο. Ὡστόσον, καμμία ἰσορροπία δὲν εἶναι μόνιμος καὶ εἶναι ὑποκειμένη στὴν ἀλλαγὴ ἀνὰ πᾶσαν στιγμή. Δὲν ἐγγυᾶται οὔτε τὴν εἰρήνη οὔτε τὸ δίκαιο. Κατ’ οὐσίαν, συνεπάγεται τὸν πόλεμο καὶ τὶς καταστροφές του, ὅποτε, ἕνα πρῴην κράτος-ἀντίβαρο, ἀποκτᾷ ἐπαρκῆ ἰσχὺ προκειμένου νὰ προβάλει μία πρόκληση στὴν ἴδια τὴν ἰσορροπία τὴν ὁποίαν ἐκλήθη νὰ δια τηρήσει».
Ἡ νταβουτογλιανὴ ἀνάλυσις, ὅπως αὐτὴ προυσιάζεται στὴν Εἰσαγωγή του καὶ ἡ χρησιμοποιουμένη ὁρολογία γιὰ τὴν ἔννοια τῶν «φυσικῶν» καὶ «πολιτικῶν συνόρων», ἀλλὰ καὶ ἡ ἔννοια τῆς «Mittellage / Κεντρικῆς στρατηγικῶς Περιοχῆς / coren areas» καὶ τοῦ «ἀγῶνος γιὰ Χῶρο / Kampf um Raum» τῶν ἀνταγωνιζόμενων ἐθνικο-κρατικῶν δρώντων μᾶς ἀναγκάζουν νὰ κατανοήσομε ὅτι ὁ συγγραφεὺς κινεῖται στὸν χῶρο τῶν ρατσελιανῶν θεωριῶν περὶ Ζωτικοῦ Χώρου / Lebensraum.
Ἡ ἐπιμονή του στὶς ἔννοιες τοῦ ἱστορικοῦ καὶ γεωγραφικοῦ βάθους, ὅπου μάλιστα ὑπαγάγει τὸ δεύτερο ὡς ὑποσύνολο στὸ πρῶτο εἶναι ἡ πιστὴ ἀντιγραφὴ τῆς 3ης Ἀρχῆς περὶ φύσεως τοῦ κράτους τοῦ Ράτσελ, ὁ ὁποῖος ὑποστηρίζει ὅτι: «Τὸ γεωγραφικὸ καὶ ἱστορικὸ περιβάλλον χαρακτηρίζει τοὺς ἀνθρώπους, τοὺς καταγόμενους ἀπὸ ἕνα συγκεκριμένο κράτος».
Εἶναι σαφὴς ἡ ἄρρηκτος, κατὰ τὸν Ράτσελ, σχέσις μεταξὺ ἱστορίας-πολιτισμοῦ, γεωγραφικοῦ φυσικοῦ χώρου καὶ λαοῦ ἑνὸς κράτους, ὅταν ὁ γερμανὸς γεωγράφος, γράφει στὸ ἔργο του Πολιτικῆ Γεωγραφία (Politische Geographie): «ὅταν ὁμιλοῦμε γιὰ τὴν πατρίδα μας, προσθέτομε στὴν ἔννοιά της ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὅ,τι ἀποτελεῖ ἀνθρώπινο δημιούργημα, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὶς μνῆμες ποὺ εὑρίσκονται ἐκεῖ βαθειὰ ριζωμένες. Ἔτσι, μιὰ οὐσιαστικῶς καὶ ἀρχικῶς γεωγραφικὴ ἔννοια μὲ τὴν αὐστηρὰ σημασία τοῦ ὅρου [φυσικο-γεωγραφική], μετατρέπεται σὲ πνευματικὸ καὶ συναισθηματικὸ δεσμὸ μεταξὺ τῶν κατοίκων αὐτοῦ τοῦ τόπου καὶ τῆς Ἱστορίας τους».
Ἐπίσης στὸ ἴδιο κείμενο τῆς Εἰσαγωγῆς του, ὁ Davutoğlu, «ὁμιλῶντας γιὰ «ὅραμα τῶν γεωπολιτικῶν ὁρίων / frontiers» καὶ γιὰ τὴν «εὐέλικτη / ἐλαστικὴ ζώνη /παραμεθόριο ζώνη / belt, ἀνάλογα μὲ τὶς ἀλλαγὲς κυριαρχίας», ὑπονοεῖ σαφῶς καὶ ἐπανεισάγει τὴν ρατσελιανὴ ἔννοια τῆς «Raumsinn / τῆς αἰσθήσεως τοῦ Χώρου» ἀλλὰ χρησιμοποιῶντας τὸν ὅρο ἀγγλιστὶ καὶ ὄχι στὰ γερμανιστί, ὅπως θὰ ἔπρεπε, ὥστε νὰ διακρίνεται ἡ γεννετικὴ καταγωγή του.
Ἐὰν ἄφηνε τὸν γερμανικὸ ρατσελιανὸ ἀλλὰ καὶ χαουσχοφεριανὸν ὅρο «Grenzen / ὅρια», τὰ πράγματα στὸ κείμενό του θὰ ἦσαν πολὺ πιὸ καθαρά. Ὁ Haushoffer ἄλλως τε θεωρεῖ ὅτι τὰ Σύνορα ἀποτελοῦν «βιογεωγραφικὲς ὀντότητες μὴ δεσμευόμενες ἀπὸ νομικοὺς περιορισμούς».
Εἶναι σαφὴς ἡ ἄρρηκτος, κατὰ τὸν Ράτσελ, σχέσις μεταξὺ ἱστορίας-πολιτισμοῦ, γεωγραφικοῦ φυσικοῦ χώρου καὶ λαοῦ ἑνὸς κράτους, ὅταν ὁ γερμανὸς γεωγράφος, γράφει στὸ ἔργο του Πολιτικῆ Γεωγραφία (Politische Geographie): «ὅταν ὁμιλοῦμε γιὰ τὴν πατρίδα μας, προσθέτομε στὴν ἔννοιά της ἀφ’ ἑνὸς μὲν ὅ,τι ἀποτελεῖ ἀνθρώπινο δημιούργημα, ἀφ’ ἑτέρου δὲ τὶς μνῆμες ποὺ εὑρίσκονται ἐκεῖ βαθειὰ ριζωμένες. Ἔτσι, μιὰ οὐσιαστικῶς καὶ ἀρχικῶς γεωγραφικὴ ἔννοια μὲ τὴν αὐστηρὰ σημασία τοῦ ὅρου [φυσικο-γεωγραφική], μετατρέπεται σὲ πνευματικὸ καὶ συναισθηματικὸ δεσμὸ μεταξὺ τῶν κατοίκων αὐτοῦ τοῦ τόπου καὶ τῆς Ἱστορίας τους».
Ἐπίσης στὸ ἴδιο κείμενο τῆς Εἰσαγωγῆς του, ὁ Davutoğlu, «ὁμιλῶντας γιὰ «ὅραμα τῶν γεωπολιτικῶν ὁρίων / frontiers» καὶ γιὰ τὴν «εὐέλικτη / ἐλαστικὴ ζώνη /παραμεθόριο ζώνη / belt, ἀνάλογα μὲ τὶς ἀλλαγὲς κυριαρχίας», ὑπονοεῖ σαφῶς καὶ ἐπανεισάγει τὴν ρατσελιανὴ ἔννοια τῆς «Raumsinn / τῆς αἰσθήσεως τοῦ Χώρου» ἀλλὰ χρησιμοποιῶντας τὸν ὅρο ἀγγλιστὶ καὶ ὄχι στὰ γερμανιστί, ὅπως θὰ ἔπρεπε, ὥστε νὰ διακρίνεται ἡ γεννετικὴ καταγωγή του.
Ἐὰν ἄφηνε τὸν γερμανικὸ ρατσελιανὸ ἀλλὰ καὶ χαουσχοφεριανὸν ὅρο «Grenzen / ὅρια», τὰ πράγματα στὸ κείμενό του θὰ ἦσαν πολὺ πιὸ καθαρά. Ὁ Haushoffer ἄλλως τε θεωρεῖ ὅτι τὰ Σύνορα ἀποτελοῦν «βιογεωγραφικὲς ὀντότητες μὴ δεσμευόμενες ἀπὸ νομικοὺς περιορισμούς».
Τὴν ἴδια βιογεωγραφικὴ προσέγγιση υἱοθετεῖ, ἐξ ἀρχῆς καὶ ὁ Davutoğlu ἐκκινῶντας ἀπὸ τὸ ἀρχικὸ κείμενο τῆς Εἰσαγωγῆς του.
Ὁ Haushoffer θεωρῶντας ὅτι ἡ ζωὴ δὲν μπορεῖ νὰ ὑποτάσσεται σὲ ἀναχρονιστικοὺς κανόνες οἱ ὁποῖοι παρεμποδίζουν τὴν φυσική της ἐξέλιξη, ἐκτιμᾷ ὅτι τὰ σύνορα εἶναι εὐαίσθητα στὴν ἐσωτερικὴ «πίεση» ἑνὸς ἔθνους (Volksdruck) ἰδίως ὅταν αὐτὸ εἶναι ἀνεπτυγμένο καὶ μὲ τάσεις συνωστισμοῦ, ὅπως ἡ Γερμανία. Ἡ μεθοριακὴ θεωρία τοῦ γερμανοῦ γεωγράφου πρεσβεύει τὴν ἐλαστικότητα/εὐελιξία τῶν συνόρων: Τὰ σύνορα δὲν εἶναι ἁπλὲς γραμμὲς ποὺ καθορίζουν τὴν κρατικὴ ἐπικράτεια, ἀλλὰ «εὐρύτερες ἐλαστικὲς/εὐέλικτες ζῶνες (εὐέλικτες belt, κατὰ τὸν Davutoğlu) ζωτικῶν συμφερόντων καὶ δικαιωμάτων».
Ὁ Davutoğlu ὑποστηρίζει ἀκριβῶς τὶς ἴδιες θέσεις στὴν Εἰσαγωγή του ἀπὸ θεωρητικῆς ἐπόψεως καὶ εἰς ὅλον του τὸ πόνημα ἀπὸ πλευρᾶς ἐφαρμογῆς τῶν ἀρχῶν αὐτῶν γιὰ τὸ νεο-ὀθωμανικόν του πρότυπο.
Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸν τὸ τμῆμα ἐκεῖνο τοῦ εἰσαγωγικοῦ του κειμένου στὸ ὁποῖον ἀναφέρει: «Οἱ δυνάμεις ποὺ δὲν ἀντιμετωπίζουν σὲ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὰ ἀνοίγματα σοβαρὰ ἐμπόδια στὶς γραμμὲς στραηγικῆς τους ἐπεκτάσεως, ἐγκαθιδρύουν μιὰν ἑνότητα μεταξὺ τῶν κεντρικῶν περιοχῶν (Mitellage) καὶ τῶν νέων ζωνῶν (belts) χαρακτηριζόμενη ἀπὸ στρατηγικὴ συνέπεια. Ὑπάρχει μεταξὺ τῶν κεντρικῶν περιοχῶν, τῶν γεωπολιτικῶν/γεωπολιτισμικῶν ὁρίων καὶ τῶν πολιτικῶν συνόρων ὡρισμένων χωρῶν μιὰ φυσικὴ ἁρμονία καὶ μιὰ φυσικὴ διαχωριστικὴ γραμμὴ (φυσικὸν ὅριο) μὲ τον ἔξω κόσμο».
Γιὰ τὶς νησιωτικὲς χῶρες, γιὰ τὶς ὁποῖες θεωρεῖ ὅτι ἔχουν φυσιολογικὰ φυσικὰ σύνορα μὲ τὸν ἔξω κόσμο καὶ τὸν γειτονικὸ Ἠπειρωτικὸ Χῶρο, γράφει ὁ τοῦρκος θεωρητικός:
Ὁ Haushoffer θεωρῶντας ὅτι ἡ ζωὴ δὲν μπορεῖ νὰ ὑποτάσσεται σὲ ἀναχρονιστικοὺς κανόνες οἱ ὁποῖοι παρεμποδίζουν τὴν φυσική της ἐξέλιξη, ἐκτιμᾷ ὅτι τὰ σύνορα εἶναι εὐαίσθητα στὴν ἐσωτερικὴ «πίεση» ἑνὸς ἔθνους (Volksdruck) ἰδίως ὅταν αὐτὸ εἶναι ἀνεπτυγμένο καὶ μὲ τάσεις συνωστισμοῦ, ὅπως ἡ Γερμανία. Ἡ μεθοριακὴ θεωρία τοῦ γερμανοῦ γεωγράφου πρεσβεύει τὴν ἐλαστικότητα/εὐελιξία τῶν συνόρων: Τὰ σύνορα δὲν εἶναι ἁπλὲς γραμμὲς ποὺ καθορίζουν τὴν κρατικὴ ἐπικράτεια, ἀλλὰ «εὐρύτερες ἐλαστικὲς/εὐέλικτες ζῶνες (εὐέλικτες belt, κατὰ τὸν Davutoğlu) ζωτικῶν συμφερόντων καὶ δικαιωμάτων».
Ὁ Davutoğlu ὑποστηρίζει ἀκριβῶς τὶς ἴδιες θέσεις στὴν Εἰσαγωγή του ἀπὸ θεωρητικῆς ἐπόψεως καὶ εἰς ὅλον του τὸ πόνημα ἀπὸ πλευρᾶς ἐφαρμογῆς τῶν ἀρχῶν αὐτῶν γιὰ τὸ νεο-ὀθωμανικόν του πρότυπο.
Εἶναι πολὺ χαρακτηριστικὸν τὸ τμῆμα ἐκεῖνο τοῦ εἰσαγωγικοῦ του κειμένου στὸ ὁποῖον ἀναφέρει: «Οἱ δυνάμεις ποὺ δὲν ἀντιμετωπίζουν σὲ αὐτοῦ τοῦ εἴδους τὰ ἀνοίγματα σοβαρὰ ἐμπόδια στὶς γραμμὲς στραηγικῆς τους ἐπεκτάσεως, ἐγκαθιδρύουν μιὰν ἑνότητα μεταξὺ τῶν κεντρικῶν περιοχῶν (Mitellage) καὶ τῶν νέων ζωνῶν (belts) χαρακτηριζόμενη ἀπὸ στρατηγικὴ συνέπεια. Ὑπάρχει μεταξὺ τῶν κεντρικῶν περιοχῶν, τῶν γεωπολιτικῶν/γεωπολιτισμικῶν ὁρίων καὶ τῶν πολιτικῶν συνόρων ὡρισμένων χωρῶν μιὰ φυσικὴ ἁρμονία καὶ μιὰ φυσικὴ διαχωριστικὴ γραμμὴ (φυσικὸν ὅριο) μὲ τον ἔξω κόσμο».
Γιὰ τὶς νησιωτικὲς χῶρες, γιὰ τὶς ὁποῖες θεωρεῖ ὅτι ἔχουν φυσιολογικὰ φυσικὰ σύνορα μὲ τὸν ἔξω κόσμο καὶ τὸν γειτονικὸ Ἠπειρωτικὸ Χῶρο, γράφει ὁ τοῦρκος θεωρητικός:
«Τὶς περιόδους ὅπου ἀρχίζει νὰ διακρίνεται μιὰ δύναμις τοῦ Ἠπειρωτικοῦ Χώρου ἢ ὅταν ἡ νησιωτικὴ χώρα εἰσέρχεται σὲ μιὰ περίοδο στρατηγικοῦ ἀνοίγματος (ἐδῶ ἔχομε τήν ἔννοια τῆς χαουσχοφεριανῆς «πιέσεως» (Volksdruck) αὐξάνεται τὸ ἐνδιαφέρον καὶ οἱ παρεμβάσεις (ἡ χαουσχοφεριανὴ διεκδίκησις «τῶν ζωτικῶν συμφερόντων καὶ δικαιωμάτων») ἀπὸ τὶς κεντρικὲς περιοχὲς (Mitellage) πρὸς τοὺς Ἠπειρωτικοὺ Χώρους...».
Νομίζω πὼς καθίσταται ἀπολύτως ἐμφανὴς ἡ χαουσχοφεριανὴ ἐπιρροὴ καὶ μάλιστα στὴν χειροτέραν, τὴν πλέον ἐπιθετικὴ ἐκδοχή της, ὅπως δὲν τὴν διεννοήθη οὔτε ὁ ἴδιος ὁ Haushoffer.
Ἀναλογίες, σαφέστατες, ἀκριβεῖς, συνεπέστατες καὶ διαυγεῖς σχετικῶς πρὸς τὴν ἀντίληψή του περὶ συνόρων, θὰ εὕρῃ κανεὶς κι’ ἄλλες πολλὲς στὴν συγ κριτικὴ ἀνάγνωση τῆς Εἰσαγωγῆς (καὶ ὄχι μόνης) τοῦ Davutoğlu καὶ τοῦ διασήμου ἔργου τοῦ Karl Haushoffer, Grenzen in ihrer Geographischen und Politischen Bedeutung.
(Τὰ Σύνορα ὡς πρὸς τὴν Γεωγραφικὴ καὶ Πολιτική τους Σημασία), Βερολῖνον, 1927. Ἄλλως τε, ὅλο τὸ πόνημα τοῦ τούρκου διανοητοῦ, μᾶς φέρει κατὰ νοῦν τὴν ἀντισλαυϊκὴ καὶ ἀντι-ἀγγλοσαξωνική, ἀντι-ἰμπεριαλιστικὴ γεωπολιτικὴ θεωρία τοῦ Haushoffer, καὶ τοῦ Γκούντενχοφ Καλλέργη περὶ Παν-Ἀσίας καὶ Παν-Εὐρώπης. Ὁ Haushoffer, ἔχοντας βαθύτατα ἐπιρρεασθεῖ ἀπὸ τὶς ἰδέες περὶ Παν-Ἀσίας καὶ Παν-Εὐρώπης τοῦ ἡμετέρου Καλέργη, ἐπρότεινε τὴν «ὑπέρβαση τῶν ἐθνικισμῶν», ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ τοῦρκος συνάδελφός του πράττει μὲ τὸ ἐργαλεῖο τοῦ Ἰσλάμ, καὶ ἤθελε νὰ συμβάλει μὲ τὸ ἔργο του στὴν «ἀνάδυση μεγάλων ἠπειρωτικῶν χώρων οἱ ὁποῖοι θὰ διεμορφοῦντο ἀπὸ ἀλληλέγγυα ἔθνη», ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ Davutoğlu προτείνει μὲ τὸν νεο-ὀθωμανικὸ χῶρό του καὶ τὸ «περὶ μηδενικῶν τριβῶν μὲ τοὺς γείτονες» θεωρητικόν του ἐργαλεῖο.
Ἐπίσης ὁ Haushoffer ἐπεδίωκε, κατ’ ἀπόλυτον ἀντίστροφη ἀλλ’ ὁμοιόστοχον ἀντιστοιχία μὲ τὸν Davutoğlu, τὴν συνεργασία Εὐρωπαίων, Ρώσσων καὶ Ἰαπώνων σὲ μιὰ μεγάλη συμμαχία ἡ ὁποία θὰ ἀπέκλειε τὸ Ἡνωμένον Βασίλειο καὶ τὶς ΗΠΑ.
Ὁ Haushoffer ἐπρέσβευε ὅτι δὲν ἦτο δυνατὸν ἡ Γερμανία νὰ σεβασθεῖ τὰ σύνορα τὰ ὁποῖα τῆς ἐπέβαλλε ἡ Συνθήκη τῶν Βερσαλιῶν τοῦ 1919 διότι ὤφειλε νὰ εἶναι μεγάλη δύναμις καὶ νὰ ἑνοποιήσει ὅλους τοὺς γερμανούς, ἀνακτῶντας τὰ φυσικά της σύνορα, δηλαδὴ τὰ σύνορα τὰ ὁποῖα θὰ ἐπιτρέπουν στὸν γερμανικὸ Volk (λαὸ) νὰ ζῇ καὶ νὰ ἀναπτύσσεται.
Νομίζω πὼς καθίσταται ἀπολύτως ἐμφανὴς ἡ χαουσχοφεριανὴ ἐπιρροὴ καὶ μάλιστα στὴν χειροτέραν, τὴν πλέον ἐπιθετικὴ ἐκδοχή της, ὅπως δὲν τὴν διεννοήθη οὔτε ὁ ἴδιος ὁ Haushoffer.
Ἀναλογίες, σαφέστατες, ἀκριβεῖς, συνεπέστατες καὶ διαυγεῖς σχετικῶς πρὸς τὴν ἀντίληψή του περὶ συνόρων, θὰ εὕρῃ κανεὶς κι’ ἄλλες πολλὲς στὴν συγ κριτικὴ ἀνάγνωση τῆς Εἰσαγωγῆς (καὶ ὄχι μόνης) τοῦ Davutoğlu καὶ τοῦ διασήμου ἔργου τοῦ Karl Haushoffer, Grenzen in ihrer Geographischen und Politischen Bedeutung.
(Τὰ Σύνορα ὡς πρὸς τὴν Γεωγραφικὴ καὶ Πολιτική τους Σημασία), Βερολῖνον, 1927. Ἄλλως τε, ὅλο τὸ πόνημα τοῦ τούρκου διανοητοῦ, μᾶς φέρει κατὰ νοῦν τὴν ἀντισλαυϊκὴ καὶ ἀντι-ἀγγλοσαξωνική, ἀντι-ἰμπεριαλιστικὴ γεωπολιτικὴ θεωρία τοῦ Haushoffer, καὶ τοῦ Γκούντενχοφ Καλλέργη περὶ Παν-Ἀσίας καὶ Παν-Εὐρώπης. Ὁ Haushoffer, ἔχοντας βαθύτατα ἐπιρρεασθεῖ ἀπὸ τὶς ἰδέες περὶ Παν-Ἀσίας καὶ Παν-Εὐρώπης τοῦ ἡμετέρου Καλέργη, ἐπρότεινε τὴν «ὑπέρβαση τῶν ἐθνικισμῶν», ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ τοῦρκος συνάδελφός του πράττει μὲ τὸ ἐργαλεῖο τοῦ Ἰσλάμ, καὶ ἤθελε νὰ συμβάλει μὲ τὸ ἔργο του στὴν «ἀνάδυση μεγάλων ἠπειρωτικῶν χώρων οἱ ὁποῖοι θὰ διεμορφοῦντο ἀπὸ ἀλληλέγγυα ἔθνη», ὅπως ἀκριβῶς καὶ ὁ Davutoğlu προτείνει μὲ τὸν νεο-ὀθωμανικὸ χῶρό του καὶ τὸ «περὶ μηδενικῶν τριβῶν μὲ τοὺς γείτονες» θεωρητικόν του ἐργαλεῖο.
Ἐπίσης ὁ Haushoffer ἐπεδίωκε, κατ’ ἀπόλυτον ἀντίστροφη ἀλλ’ ὁμοιόστοχον ἀντιστοιχία μὲ τὸν Davutoğlu, τὴν συνεργασία Εὐρωπαίων, Ρώσσων καὶ Ἰαπώνων σὲ μιὰ μεγάλη συμμαχία ἡ ὁποία θὰ ἀπέκλειε τὸ Ἡνωμένον Βασίλειο καὶ τὶς ΗΠΑ.
Ὁ Haushoffer ἐπρέσβευε ὅτι δὲν ἦτο δυνατὸν ἡ Γερμανία νὰ σεβασθεῖ τὰ σύνορα τὰ ὁποῖα τῆς ἐπέβαλλε ἡ Συνθήκη τῶν Βερσαλιῶν τοῦ 1919 διότι ὤφειλε νὰ εἶναι μεγάλη δύναμις καὶ νὰ ἑνοποιήσει ὅλους τοὺς γερμανούς, ἀνακτῶντας τὰ φυσικά της σύνορα, δηλαδὴ τὰ σύνορα τὰ ὁποῖα θὰ ἐπιτρέπουν στὸν γερμανικὸ Volk (λαὸ) νὰ ζῇ καὶ νὰ ἀναπτύσσεται.
Τὸ ἴδιο ἀκριβῶς πρεσβεύει καὶ ὁ Davutoğlu, ὁ ὁποῖος δὲν ἀποδέχεται τὴν Συνθήκη τῆς Λωζάννης, οὔτε καμμία ἄλλη Συνθήκη, ἀλλὰ θεωρεῖ ὅτι ὀφείλει ἡ Τουρκία νὰ ἡγεμονεύσει σὲ ἕνα αὐτοκρατορικό, χαλιφατικοῦ τύπου νεο-ὀθωμανικὸ σχηματισμό, ὅπου θὰ ἑνοποιηθοῦν ὅλοι οἱ τουρκικῆς ἢ μὴ καταγωγῆς Μουσουλμᾶνοι τοῦ γεωγραφικοῦ συμπλόκου ἀπὸ τὸν Δούναβι, τὰ Βαλκάνια, τὸν Καύκασο, τὴν Κεντρικὴ Ἀσία καὶ τὴν Εὐρύτερη Μέση Ἀνατολή, ὥστε νὰ δυνηθοῦν νὰ ζήσουν συμφώνως πρὸς τὴν δύναμη καὶ τὸν διεθνῆ τοὺς ρόλο.
Όλα αὐτὰ θὰ φανοῦν στὶς παραγράφους ποὺ ἀκολουθοῦν.
Ὁ Davutoğlu ἀναγνωρίζει τὴν ἐπικαιροποίηση τοῦ στρατιωτικοῦ χαρακτῆρος τοῦ ἄξονος ΗΠΑ - Εὐρασία - Ἀσία - Εἰρηνικὸς καὶ μάλιστα μὲ τὴν ἔννοια «ποὺ ἀνέπτυξε κατὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ὁ γερμανὸς γεωπολιτικὸς ἐπιστήμων K. Haushoffer» ἐκτιμῶντας ὅτι ὁ ἄξων αὐτὸς «ἐπανέρχεται στὴν ἐπικαιρότητα μὲ τὴν μορφὴ τῶν ἀξόνων τῆς διεθνοῦς οἰκονομικῆς πολιτικῆς».
Ὁ Haushoffer ἐπίστευε ὅτι ὁ γεωστρατηγικὸς ἔλεγχος τῆς «περιοχῆς ζεύξεως» μεταξὺ Εὐρώπης καὶ Ἀσίας, δηλαδὴ τὸ Αἰγαῖο καὶ ἡ Ν/Ἀ Μεσόγειος ἀποτελεῖ τὴν κλεῖδα τῆς Παγκόσμιας κυριαρχίας.
Δὲν νομίζω νὰ ἔμεινε σὲ κάποιον ἀναγνώστη τοῦ νταβουτογλιανοῦ Στρατηγικοῦ Βάθους ἡ ἐλαχίστη ἀμφιβολία ὅτι ἀκριβῶς τὸ ἴδιο πρεσβεύει καὶ ὁ Davutoğlu!
Ὁ Davutoğlu ἀναγνωρίζει τὴν ἐπικαιροποίηση τοῦ στρατιωτικοῦ χαρακτῆρος τοῦ ἄξονος ΗΠΑ - Εὐρασία - Ἀσία - Εἰρηνικὸς καὶ μάλιστα μὲ τὴν ἔννοια «ποὺ ἀνέπτυξε κατὰ τὸν Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ὁ γερμανὸς γεωπολιτικὸς ἐπιστήμων K. Haushoffer» ἐκτιμῶντας ὅτι ὁ ἄξων αὐτὸς «ἐπανέρχεται στὴν ἐπικαιρότητα μὲ τὴν μορφὴ τῶν ἀξόνων τῆς διεθνοῦς οἰκονομικῆς πολιτικῆς».
Ὁ Haushoffer ἐπίστευε ὅτι ὁ γεωστρατηγικὸς ἔλεγχος τῆς «περιοχῆς ζεύξεως» μεταξὺ Εὐρώπης καὶ Ἀσίας, δηλαδὴ τὸ Αἰγαῖο καὶ ἡ Ν/Ἀ Μεσόγειος ἀποτελεῖ τὴν κλεῖδα τῆς Παγκόσμιας κυριαρχίας.
Δὲν νομίζω νὰ ἔμεινε σὲ κάποιον ἀναγνώστη τοῦ νταβουτογλιανοῦ Στρατηγικοῦ Βάθους ἡ ἐλαχίστη ἀμφιβολία ὅτι ἀκριβῶς τὸ ἴδιο πρεσβεύει καὶ ὁ Davutoğlu!
4) Τὸ μεγάλο ἔλλειμα τοῦ Davutoğlu... σε συνεργασία με την Γερμανία
Reviewed by diaggeleas
on
3.7.21
Rating:
Reviewed by diaggeleas
on
3.7.21
Rating:
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Παρακαλώ να γράφετε με Ελληνικούς χαρακτήρες και να είστε κόσμιοι στις εκφράσεις σας. Οποιοδήποτε άλλο σχόλιο με γκρικλις και ξένη γλώσσα θα διαγράφετε. Ευχαριστώ!